Καλλικράτης: 16 μήνες από την ψήφιση του, 9 μήνες από την εφαρμογή του - Άρθρο Θ. Βαλσαμίδη

Η διοικητική μεταρρύθμιση ήταν ζητούμενο τα τελευταία χρόνια. Μια μεταρρύθμιση που θα έπρεπε να αφορά τόσο την τοπική αυτοδιοίκηση Α΄ και Β΄ βαθμού, όσο και ολόκληρη την κρατική δομή και λειτουργία. Η μεταρρύθμιση όμως του Καλλικράτη σχεδιάστηκε πρόχειρα, χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία και προφανώς χωρίς τους απαραίτητους πόρους. Αυτό όσο περνά ο χρόνος φαίνεται ακόμη περισσότερο. Σήμερα, ενώ έχουν περάσει 16 μήνες από την ψήφιση του Νόμου και 9 μήνες από την εφαρμογή του, πως προχωρά η εφαρμογή του;

Η αιρετή Περιφέρεια με βάση τον «Καλλικράτη» αποτελεί το Β΄ βαθμό αυτοδιοίκησης. Οι κυβερνητικές εξαγγελίες έλεγαν ότι στην αιρετή Περιφέρεια θα περιέλθουν όλες οι αρμοδιότητες που ασκούσαν οι αντίστοιχες Κρατικές Υπηρεσίες, εκτός από αυτές που δεν μπορούσαν να μεταβιβαστούν λόγω συντάγματος, ενώ ο «Καλλικράτης» προέβλεπε ακόμη και την μεταβίβαση αρμοδιοτήτων που ασκούνται από τα Υπουργεία όπως π.χ. η υλοποίηση των μεγάλων έργων, θέματα που αφορούν την υγεία και πρόνοια κλπ.

Η Περιφέρεια αποτελεί σήμερα στην πράξη μια διάδοχη κατάσταση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, από την οποία έχει αφαιρεθεί σειρά αρμοδιοτήτων που μεταφέρθηκαν στο Δήμο, ενώ ελάχιστες είναι οι πρόσθετες αρμοδιότητες που δόθηκαν. Πρόσφατα δόθηκαν οι αρμοδιότητες για τη διαχείριση του Περιφερειακού Προγράμματος του ΕΣΠΑ και τον Αναπτυξιακό Νόμο. Το Περιφερειακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ δόθηκε όμως με εξάμηνη καθυστέρηση και λίγους διαθέσιμους πόρους. Ο Αναπτυξιακός Νόμος είναι ένα σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο, θα πρέπει όμως να αντιμετωπιστούν σε πρώτη φάση τα σημαντικά προβλήματα που έχουν προκύψει από την εφαρμογή του προηγούμενου Νόμου, προκειμένου να ξεπεραστεί το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στον επιχειρηματικό κόσμο.

Ταυτόχρονα, το κράτος προσπάθησε και προσπαθεί ακόμη και σήμερα να κρατήσει ή να επαναφέρει αρμοδιότητες στις κρατικές υπηρεσίες. Αυτή η νοοτροπία που υπήρχε πάντα από την εκάστοτε Κυβέρνηση, λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη της περιφέρειας. Την ίδια ακριβώς αντιμετώπιση είχε στο ξεκίνημα του το 1994 και ο θεσμός της αιρετής Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Οι ιδιαιτερότητες της νησιωτικής Ελλάδας δεν έχουν ληφθεί υπόψη. Η βασική δομή που σχεδιάστηκε για ολόκληρη τη χώρα, ισχύει και στην περίπτωση των νησιωτικών περιφερειών. Αυτό δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα στην άσκηση των αρμοδιοτήτων, αμβλύνει τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες και δυσκολεύει σημαντικά την προσπάθεια για την καλλιέργεια περιφερειακής συνείδησης.

Το σημαντικότερο θέμα που απασχολούσε τα τελευταία χρόνια για την εφαρμογή της διοικητικής μεταρρύθμισης ήταν η εξασφάλιση των πόρων που είναι απαραίτητοι, προκειμένου να μπορέσουν να στηριχθούν οι νέοι φορείς στο ξεκίνημα τους. Οι πόροι όμως αυτοί φαίνεται ότι δεν είχαν εξασφαλιστεί. Οι τακτικοί πόροι που δίνονται μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων παρέμειναν μειωμένοι.

Το Πρόγραμμα «ΕΛΛ.Α.Δ.Α» που με βάση το Άρθρο 281 του Νόμου θα στήριζε τους νέους Δήμους και τις Περιφέρειες και θα ενίσχυε την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, δεν έχει ακόμη ενεργοποιηθεί και ούτε φαίνεται φως στον ορίζοντα για το πότε μπορεί να ξεκινήσει.

Τα Τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ παραμένουν στην εποπτεία των αρμόδιων Υπουργείων και γενικότερα του κράτους, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα προγραμματισμού και ιεράρχησης των έργων που θα χρηματοδοτηθούν από την αιρετή Περιφέρεια και το Περιφερειακό Συμβούλιο. Έτσι οι δυνατότητες της Περιφέρειας περιορίζονται μόνο στη διαχείριση τουΠεριφερειακού Προγράμματος.

Το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα για το Βόρειο Αιγαίο, που είχε προεκλογικά εξαγγελθεί και θα αποτελούσε «προίκα» για την αιρετή Περιφέρεια, παραμένει μέχρι σήμερα στα «χαρτιά».

Τα χρηματοδοτικά εργαλεία αυτά θα μπορούσαν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην επίλυση των προβλημάτων και τη χρηματοδότηση των απαραίτητων έργων και παρεμβάσεων.

Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με την τρέχουσα οικονομική συγκυρία, η οποία άλλωστε ήταν γνωστή στην Κυβέρνηση όταν το 2010 ψήφισε το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», αποδεικνύουν ότι δεν είχαν διασφαλιστεί οι απαραίτητοι πόροι για τη διοικητική μεταρρύθμιση.

Οι νέοι θεσμοί που παρουσιάστηκαν ως καινοτομίες του «Καλλικράτη», παραμένουν σχεδόν στο σύνολο τους «στα χαρτιά». Ενδεικτικά:

- Ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης, με βάση το Άρθρο 179 θα έπρεπε να επιλεγεί μέσα σε 2 μήνες από την εγκατάσταση των Περιφερειακών Αρχών με σκοπό να επιλύει προβλήματα πολιτών και επιχειρήσεων με τις Περιφερειακές Υπηρεσίες

- Η Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης, με βάση το Άρθρο 178 θα έπρεπε να ενεργοποιηθεί μέσα στο πρώτο δίμηνο με σκοπό να αποτελεί γνωμοδοτικό – συμβουλευτικό όργανο της Περιφέρειας για αναπτυξιακά θέματα

- Η Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας ΟΤΑ, η οποία με βάση το Άρθρο 215 θα έπρεπε να ιδρυθεί στην έδρα κάθε Αποκεντρωμένης Διοίκησης με σκοπό των έλεγχο της νομιμότητας των πράξεων των Ο.Τ.Α.

- Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας, 3ετούς διάρκειας για την παρούσα θητεία της Περιφέρειας θα έπρεπε να έχει καταρτισθεί μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου

Οι 9 πρώτοι μήνες εφαρμογής του «Καλλικράτη» είναι απογοητευτικοί. Η κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα αποδεικνύει ότι το εγχείρημα της διοικητικής μεταρρύθμισης οδηγείται σε αποτυχία. Η καθυστέρηση στην έκδοση των Π.Δ. και των Υπουργικών Αποφάσεων που είναι απαραίτητα για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης, η μη εφαρμογή μιας σειράς διατάξεων που προβλέπονται στο Πρόγραμμα, η κωλυσιεργία στην μεταβίβαση αρμοδιοτήτων και η έλλειψη των απαραίτητων πόρων αποτελούν τους βασικότερους ανασταλτικούς παράγοντες.

Προκειμένου ο «Καλλικράτης» να συμβάλλει στην περιφερειακή ανάπτυξη και να λειτουργήσει προς όφελος των πολιτών, θα πρέπει η Κυβέρνηση να προχωρήσει στην μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων που έχουν σχέση με την ανάπτυξη της περιφέρειας από την κεντρική κρατική διοίκηση στην αυτοδιοίκηση. Και αυτό πρέπει να γίνει άμεσα, απλόχερα, χωρίς μικροκομματικές αντιλήψεις και σκοπιμότητες.

Η εφαρμογή του Προγράμματος πρέπει να προχωρήσει άμεσα με την έκδοση των απαραίτητων Διαταγμάτων και Αποφάσεων που υπολείπονται, με την ενεργοποίηση των διατάξεων που περιλαμβάνει το Πρόγραμμα και την αντίστοιχη τροποποίηση των προβληματικών διατάξεων και των αστοχιών.

Η περικοπή των πόρων από την αυτοδιοίκηση, ουσιαστικά σημαίνει άλλη μια παρακράτηση πόρων που διατίθενται από τους ίδιους τους πολίτες και το αποτέλεσμα πρέπει να γυρνά πάλι σ’ αυτούς. Η περικοπή οδηγεί σε αδιέξοδο τους νέους φορείς, οι οποίοι αδυνατούν να αντεπεξέλθουν ακόμη και στις στοιχειώδεις λειτουργικές ανάγκες. Η λογική αυτή δεν πρέπει να συνεχιστεί, αλλά τι μπορεί να περιμένει κανείς εν μέσω μνημονίου, μεσοπρόθεσμου και εφαρμοστικού νόμου και ότι άλλο μπορεί να προκύψει..

Τέλος, η περίπτωση των μεγάλων νησιών ως ένας Δήμος, όπως συνέβη στη Λέσβο αποδεικνύεται τεράστιο λάθος. Αυτό το λάθος θα πρέπει η Κυβέρνηση άμεσα να το δει και να το διορθώσει. Και δεν χρειάζεται πλέον δημοψήφισμα για να το συμπεράνει κανείς. Είναι ολοφάνερο. Η λύση των 3 ή των 4 Δήμων στο νησί της Λέσβου θα ήταν η καλύτερη επιλογή.

Όλα όσα προαναφέρθηκαν είναι σκέψεις και προβληματισμοί που δεν απασχολούν μόνο όσους ασχολούνται ενεργά με την αυτοδιοίκηση, αλλά όλους τους πολίτες που βιώνουν καθημερινά το αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης του «Καλλικράτη». Ας προβληματίσει η κατάσταση αυτή και τους έχοντες την ευθύνη των επιλογών. Διαφορετικά ο Καλλικράτης θα φανεί ότι ήταν απλά μια επιλογή της Τρόικας και του Μνημονίου και όχι συνειδητή και ουσιαστική μεταρρυθμιστική προσπάθεια.

Σε κάθε περίπτωση ένας Καλλικράτης αποδεικνύεται ότι από μόνος του δεν φτάνει. Αναζητείται λοιπόν σε κυβερνητικό επίπεδο ο Περικλής, ο οποίος θα πλαισιώσει τον Ικτίνο και τον Φειδία με τον Καλλικράτη.

Θα διώξει τη διαχειριστική μικροπολιτική μιζέρια από τη ζωή μας.

Θα απομακρύνει τη μελαγχολία που κινδυνεύει να γίνει τρόπος ζωής.

Θα δώσει όραμα σε Διοίκηση και Αυτοδιοίκηση.

Θα εμπνεύσει τους πολίτες και τη νέα γενιά.

------------------