yle="text-align: justify;">Γράφει ο Γιώργος Τυρίκος Εργάς
Το προσφυγικό τον τελευταίο καιρό έχει οξυνθεί στο νότιο Αιγαίο. Η Κάλυμνος δεν είναι «συνηθισμένη» σε τέτοια γεγονότα, όπως ας πούμε η Λέσβος στην οποία δραστηριοποιούνται πλήθος οργανώσεων όπως η «Αγκαλιά», “Το Χωριό του Όλοι Μαζί” κ.α. τα τελευταία οχτώ χρόνια και όπου η (δι-)έλευση προσφύγων αποτελεί καθημερινό γεγονός. Στην Λέσβο η κοινωνία πλέον μετά τις πρώτες αντιδράσεις οι οποίες είναι συνήθως σπασμωδικές και ακραίες, έχει «συνηθίσει» το γεγονός και έχει εν πολλοίς, πολωθεί σε δυο ομάδες. Η μεγαλύτερη αριθμητικά ομάδα θεωρεί αυτούς τους ανθρώπους «λαθραίους» και εν πολλοίς υποστηρίζει πως εν όψει της κρίσης η χώρα δεν έχει την δυνατότητα να «αντέξει» άλλους ξένους. Η πρώτη αυτή ομάδα είτε είναι αδιάφορη ως προς την καθημερινή επαφή με τους εισερχόμενους είτε, πιο σπάνια, δείχνει κάποια χαλαρή διάθεση να οργιστεί. Η δεύτερη ομάδα έχει εμπλακεί ενεργά στην περίθαλψη των ανθρώπων αυτών. Σε γενικές γραμμές υποστηρίζει πως όσοι φτάνουν στην χώρα μας κατατρεγμένοι, έχουν με βάση το σύνταγμα δικαίωμα να καταθέσουν αίτηση ασύλου, να εξεταστεί αυτή η αίτηση και έπειτα να αποφασίσει το κράτος για αυτούς. Μέχρι τότε οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι κρατούμενοι, είναι τυπικά και όχι ουσιαστικά παράνομοι και έχουν το δικαίωμα σε περίθαλψη με ανθρώπινους όρους. Για πρακτικούς λόγους δεν θα ασχοληθώ με ακραία φαινόμενα τα οποία χρειάζονται συζήτηση σε διαφορετική βάση.
Θα ήθελα να θίξω ορισμένα ζητήματα προσπαθώντας, όσο γίνεται, μπροστά σε τέτοια ιστορικά μεγέθη και μπροστά στην ανθρωπιστική τραγωδία, να παραμείνω ουδέτερος προς κάθε μια από τις δυο αυτές τάσεις. Θα παραθέσω ορισμένα γεγονότα τα οποία ίσως αποτελέσουν τροφή για σκέψη σε όσους θέλουν πραγματικά να στοχαστούν πάνω σε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο θέμα το οποίο κάθε άλλο παρά μεγαλοστομίες και ακρότητες χρειάζεται για να αντιμετωπιστεί. Θα προσπαθήσω να μην κουράσω με λεπτομέρειες αλλά να διατηρήσω έναν λόγο απλουστευτικό. Το θέμα δεν απασχολεί μόνο «ειδικούς» αλλά όλους τους Έλληνες πολίτες. Ας σημειωθεί πως μιλάω όχι μόνο ως ερευνητής λαογράφος αλλά κυρίως με την ιδιότητα ενός από τα ιδρυτικά μέλη της “Αγκαλιάς” για την οποία ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο.
Μηδενική περίθαλψη – παράνομη κράτηση.
Αν και σύμφωνα με το σύνταγμα το κράτος έχει την υποχρέωση που ανέφερα, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Η περίθαλψη όσων έρχονται στην χώρα μας είναι σχεδόν μηδενική. Μέχρι πρότινος στοιβάζαμε ανθρώπινα όντα σε αποθήκες και κολαστήρια (ψάξτε αν θέλετε στο google τις λέξεις «Παγανή» και «Αμυγδαλέζα») δίχως καν πρόσβαση σε βασικές εγκαταστάσεις υγιεινής. Αν και είναι παράνομο, οι «λαθρομετανάστες» κρατούνται ως τεχνικά εγκληματίες ενώ το μόνο «έγκλημα» που έχουν κάνει είναι να εισέλθουν δίχως νόμιμα έγγραφα. Η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει ρητά πως κάθε άνθρωπος που εισέρχεται σε ευρωπαϊκό έδαφος δίχως νόμιμα έγγραφα και υποστηρίξει πως διώκεται, έχει το δικαίωμα να φέρει την υπόθεσή του προς εξέταση για να διαπιστωθεί αν όντως είναι έτσι. Στην Ελλάδα όμως, πρώτον, είναι τεχνικά αδύνατον να καταθέσει κανείς αίτηση ασύλου, και δεύτερον από, την στιγμή που κάποιος το καταφέρει θα περιμένει για μήνες μόνο και μόνο για να διαπιστώσει πως τα ποσοστά έγκρισης μιας τέτοιας αίτησης, είναι μηδαμινά. Η διαδικασία, παρόλα αυτά, υποβολής της αίτησης για άσυλο έχει επιταχυνθεί σημαντικά σε σχέση με πριν τρία χρόνια ενώ έχει προβλεφθεί ειδικό καθεστώς για τους ανθρώπους που έρχονται από την σπαραγμένη από τον εμφύλιο Συρία. Συνήθως το κρατικό κενό το αναλαμβάνουν οργανώσεις εθελοντών άλλες φορές παρέχοντας τα βασικά και άλλοτε προχωρώντας σε πιο οργανωμένες κινήσεις όπως αυτή που προέκυψε στη Λέσβο όπου συνασπισμός οργανώσεων και εθελοντών δημιούργησε το πρώτο πανευρωπαϊκά αυτοδιαχειριζόμενο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων. (λέξεις- κλειδιά για έρευνα : Μυτιλήνη, ΠΙΚΠΑ, Χωριό του Όλοι Μαζί).
Μια Ευρώπη που έχει «χαντακώσει» τον νότο.
prosfygesΤο ελληνικό κράτος έχει υπογράψει συμφωνίες, (θα ακούσει κανείς για το περίφημο «Δουβλίνο 2») οι οποίες στην ουσία ευνοούν τις «δυνατές» χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ καταδικάζουν τον νότο (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα) στο να μετατραπεί σε ένα «καθαρτήριο» ανθρώπων. Οι συμφωνίες αυτές που προβλέπουν μεταξύ άλλων επαναπροώθηση στην χώρα πρώτης καταγραφής, κάτι που σημαίνει ότι αν πιάσει, για παράδειγμα, η γερμανική αστυνομία σε γερμανικό έδαφος δίχως τα απαραίτητα έγγραφα κάποιον που έφτασε στην Γερμανία από την Ελλάδα μπορεί να τον στείλει πίσω στην Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καμώνεται πως προσφέρει βοήθεια στελεχώνοντας την λεγόμενη FRONTEX η οποία αποτελεί μια μικτή δύναμη περιπολίας στα θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία και την Αφρική. Εκ των πραγμάτων όμως έχει αποδειχτεί πως τα θαλάσσια σύνορα, πρώτον είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν αλλά και δεύτερον κανείς δεν μπορεί να ελέγξει στην πραγματικότητα τέτοια μεγέθη. Μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την Μ. Ανατολή και την Αφρική οι οποίοι βρίσκονται σε κίνηση εξαιτίας πολέμων, πείνας και άλλων προβλημάτων. Δεν έχουμε απλά να κάνουμε με μεταναστευτικά ρεύματα στην βάση της εύρεσης μιας καλύτερης εργασίας, αλλά για ξεσηκωμό τεράστιο στην βάση πολέμων και ακραίας φτώχειας! Μια ματιά στον επίσημο ιστότοπο των Ηνωμένων Εθνών και της Ύπατης Αρμοστίας για τους Πρόσφυγες είναι ένας καλός τρόπος για να πάρει κανείς μια πρώτη ιδέα περί τίνος πρόκειται, τουλάχιστον αριθμητικά. Η Ευρώπη έχει ρίξει όλο το βάρος στις χώρες του νότου οι οποίες εκ των πραγμάτων αδυνατούν να ανταπεξέλθουν. Έχοντας αυτά κατά νου βάζουμε και σε σωστή βάση τον ντόρο για τους δουλεμπόρους ή για την πολιτική των Τούρκων γενικότερα. Μιλάμε για αυτούς σαν να πρόκειται για την αιτία της μετανάστευσης δίχως να καταλαβαίνουμε πως οι δουλέμποροι αλλά και οι επιλογές των Τούρκων είναι απλά ένα σύμπτωμα (και μια αντίδραση) μιας βαθύτερης παθογένειας.
Μια κοινωνία που δεν καταλαβαίνει το πρόβλημα.
Στην βάση της αδυναμίας εύρεσης ενός οργανωμένου σχεδίου αντιμετώπισης του σύγχρονου μεταναστευτικού προβλήματος βρίσκεται η απουσία κοινωνικής βούλησης. Οι Έλληνες γενικά πιστεύουν πως η χώρα μας εν όψει της κρίσης δεν μπορεί και κατά βάση δεν πρέπει να ασχολείται με τέτοια θέματα. Αυτό όμως, δίχως σαν πρόταση να είναι απολύτως ψευδής, σημαίνει πως υπάρχει αδυναμία κατανόησης ενός πολύ σημαντικού ζητήματος. Αυτό της αλληλένδετης φύσης των προβλημάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Αδυνατούμε εν γένει να δούμε πως η κρίση στην Ελλάδα και οι αιτίες που προκαλούν τις μεταναστευτικές μετακινήσεις σε Μ. Ανατολή και Αφρική σχετίζονται άμεσα και πως η λύση στο ένα πρόβλημα δεν είναι αποκομμένη από την λύση του άλλου. Γενικά περιοριζόμαστε σε θεωρίες συνωμοσίας και σε ανεδαφικές εικασίες δίχως να έχουμε την θέληση να μελετήσουμε τα πράγματα υπό το πρίσμα της επιστήμης και της λογικής. Θα χρειαζόταν εδώ να μιλήσουμε για θέματα που ξεφεύγουν από τις ανάγκες και τα όρια ενός άρθρου όμως αξίζει να αναφέρουμε έστω και ονομαστικά, τα εξής : Η πολιτική που θέλει μια μικρή ελίτ ανθρώπων να ευημερεί σε βάρος των πολλών έχει οδηγήσει σε εξαθλίωση των μαζών παγκοσμίως. Η πολιτική των ισχυρών ελίτ και ο παρεμβατισμός τους έχει βυθίσει στον εμφύλιο και στην φτώχεια πολλές χώρες. Αυτό συμβαίνει όταν η συζήτηση περί δημοκρατίας και προόδου, που τάχα δικαιολογεί τον παρεμβατισμό, είναι απλά ένα προκάλυμμα γεωστρατηγικών και οικονομικών απολαβών τις οποίες θα απολαμβάνουν οι λίγοι σε βάρος των πολλών. Η ίδια πολιτική και ο ίδιος παρεμβατισμός σε συνδυασμό με τις ανώριμες κοινωνικές συνθήκες σε αναπτυσσόμενες χώρες εύκολα αποσταθεροποιεί ολόκληρες περιοχές με χαοτική πρόοδο.
Δεν γίνεται οι διωκόμενοι από τους πολέμους και από την φτώχεια να «πάνε αλλού». Όπου και αν βρεθούν, ο αντίκτυπος της τεράστιας μετακίνησης αργά η γρήγορα θα πλήξει και την χώρα μας, όπως και κάθε χώρα. Αν δεν υπάρχει ειρήνευση στην Μ. Ανατολή και στην Αφρική και αν δεν υπάρξει λύση στο πρόβλημα της φτώχειας ακόμα και οι «ευνοημένες» χώρες, αργά ή γρήγορα θα πληγούν. Από αυτές τις χώρες βέβαια θα πληγούν οι πολίτες και η οικονομία της βάσης και όχι οι κοινωνικά ισχυροί. Επίσης είναι εντελώς παράλογο το να πει κανείς πως «η Ελλάδα δεν φταίει» από την στιγμή που τα συμφέροντα στην Μ. Ανατολή σχετίζονται άμεσα με πολλούς τομείς της ελληνικής δραστηριότητας και ανάπτυξης (ή καθυστέρησης). Έχουμε ή όχι στρατό στην Μ. Ανατολή; Συγχρηματοδοτούμε ή όχι τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ε.Ε. και των ΗΠΑ στην Μ. Ανατολή; Χρησιμοποιούμε ή όχι το πετρέλαιο των χωρών αυτών δίχως να νοιαζόμαστε ποιος μας το παρέχει και με τι μεθόδους; Είμαστε άμεσα υπαίτιοι για τους πολέμους στην Μ. Ανατολή. Δεν είναι μόνο οι υπερδυνάμεις που παίζουν το παιχνίδι τους. Ο Δυτικός “πολιτισμός” και εμείς ως μέρος του έχουμε αποτύχει πολλαπλά.
Μια πιο συναισθηματική προσέγγιση.
Το συναίσθημα πολλές φορές συνεπικουρεί στην λήψη αποφάσεων. Θα ήθελα να το επικαλεστώ. Τον τελευταίο καιρό έχω μιλήσει με Δωδεκανήσιους της ηλικίας των 90 περίπου ετών οι οποίοι πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια πρόσφυγες στη Γάζα ενώ τη χώρα μας θέριζε η πείνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχω μιλήσει με γιαγιάδες και παππούδες που ήρθαν «από απέναντι» το ΄22. Με Πόντιους που έχουν μέσα τους ακόμα σπασμένες αναμνήσεις των μακρινών τους πατρίδων. Με Έλληνες της διασποράς που δούλεψαν εργάτες στις υψικαμίνους της Γερμανίας και στις αποθήκες σφουγγαριών στο Τάρπον Σπρινγκς. Εκείνοι θυμούνται. Εμείς απλά θυμόμαστε επιλεκτικά. Λέμε πως « Οι Έλληνες ήταν προκομμένοι και προόδευσαν ενώ αυτοί που έρχονται…». Χρειάζεται παρά λίγη έρευνα για να δούμε δυο πράγματα. Πρώτον το πόσο άχρηστους και εγκληματίες θεωρούσαν τους Έλληνες μετανάστες οι δυτικοί. Κάποτε ήμασταν και εμείς «λαθρομετανάστες» δεν μας θεωρούσαν προκομμένους οικογενειάρχες που πηγαίναμε να εργαστούμε τίμια. Το πολύ-πολύ μας καλούσαν με φανταχτερές αφίσες να εργαστούμε σε εργασίες θανάτου σε φάμπρικες, ορυχεία, στα βάθη της γης και στα ύψη των ουρανοξυστών. Και σε πολλές περιπτώσεις δεν ήμασταν “καλά παιδιά”. Λίγο ας ψάξει κανείς για τον ρόλο των Ελλήνων στην παράνομη διακίνηση αλκοόλ της εποχή της ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ, λίγο ας συζητήσει με Καλύμνιους που πάνε Αυστραλία για αρπαχτές του εξάμηνου δίχως να πληρώσουν ούτε ένα δολάριο φόρο στο Αυστραλιανό κράτος… Άσχετα αν ήμασταν νοικοκύρηδες ή κομπιναδόροι, μας περιφρονούσαν (και σε πολλές φορές αυτό συμβαίνει ακόμη) ως αλήτες και παρείσακτους όπως εμείς περιφρονούμε σήμερα τους νέους «λαθρομετανάστες».
Χαμένες ευκαιρίες
Υπάρχουν ανάμεσα σε όσους φτάνουν στην Ελλάδα πολλοί άνθρωποι προκομμένοι οι οποίοι χρειάστηκε να φύγουν από τα σπίτια τους διωγμένοι από τον πόλεμο. Γιατί να μην κάνουμε την διαλογή; Γιατί καν να μην υπακούσουμε στους δικούς μας νόμους και να εξετάσουμε δίκαια τις αιτήσεις ασύλου μαζί και τις ευκαιρίες που μας δίνει ένα τέτοιο υγιές εργατικό δυναμικό. Τι θα γίνει αν ήμασταν στην θέση τους; Μα τότε θα μιλούσαμε για “δικαιώματα”. Έχουμε σκεφτεί γιατί δεν υπάρχει μια ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική για το πρόβλημα; Το να δώσουμε μια ευκαιρία σε αυτούς σημαίνει αυτόματα έσοδα για το κράτος και ανάπτυξη στην βάση του πολυπολιτισμικού μοντέλου: στην βάση του μοντέλου δηλαδή που έχει κάνει τις ΗΠΑ να αποκτήσουν πλούτο και αυτήν την στιγμή την Αυστραλία να έχει ανάπτυξη σε απίστευτους δείκτες. Όμως όχι. Δεν υπάρχει καν σχεδιασμός. Δεν υπάρχουν πλέον μεροκάματα ούτε για εμάς.
Προβλήματα πολλά. Λύσεις άραγε; Ενώ μπορούμε να λύσουμε το παγκόσμιο πρόβλημα της φτώχειας, δεν το κάνουμε: γιατί δεν συμφέρει όσους ήδη είναι στην εξουσία και όσους με το παρόν μοντέλο κατέχουν τον πλούτο. Γιατί να αλλάξουν κάτι; Έχουν τον τρόπο τους. Μας “εκπαιδεύουν”. Είμαστε κολλημένοι στην «καθαρότητα» της χώρας. Καθαρά χέρια, καθαρότητα, ένα βήμα πριν τον ρατσισμό και τον φασισμό. Έχουμε μάθει από μικροί να φοβόμαστε τον ξένο, να δείχνουμε το δάχτυλο του αναθέματος στον διαφορετικό και στον αδύναμο. Γιατί άραγε; Μα βέβαια για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο αυτοί που πραγματικά φταίνε… Μας δίνουν όση παιδεία και όσο μόρφωση είναι αναγκαία για να έχουν καλούς εργάτες και αποπροσανατολισμένους ψηφοφόρους. Ραγιάδες δηλαδή.
Δυστυχώς, όπως είναι μέσα στη φύση μας, λίγα έχουμε μάθει σαν σύνολο και σαν λαός από την ιστορία προσφυγιάς και ξενιτεμού των δικών μας ανθρώπων. Ο Γιουβενάλης σε μια του σάτιρα γράφει χαρακτηριστικά: «Ζωγράφος, γυμναστής, φιλόσοφος, σκουπιδιάρης, εραστής επί μισθώ, γελωτοποιός, μάγειρας, δάσκαλος, ο πεινασμένος Γραικύλος όλα τα κάνει». Ο πεινασμένος Γραικύλος μόλις πριν λίγες δεκαετίες κατάφερε να γεμίσει το στομάχι του και να σταθεί στα πόδια του. Μόλις έγινε αυτό, απέδειξε πως μπορεί να ακολουθήσει τον «πολιτισμένο» τρόπο του Γιουβενάλη και των μετέπειτα Δυτικών: όταν γεμίσει το στομάχι, αδειάζει το μυαλό και η καρδιά. Δεν άργησε να έρθει η κρίση, φτιαγμένη από υλικά της δικής μας ανοησίας. Και η ανθρωπιά μας, που έχει πάει; Έχει υπάρξει ποτέ στην ουσία της; Και η εξυπνάδα της φυλής μας την οποία λέμε πως κατέχουμε; Και η χριστιανική αγάπη για τον φτωχό μας, τον κατατρεγμένο μας; Έχει βάλει πουθενά ο Ιησούς αστερίσκους, πείτε μου εσείς οι πιστοί, για τον ποιον βοηθάμε και ποιόν όχι; Τι θα μεταπωλήσουμε άλλο μέσα σε αυτόν τον στρόβιλο; Σύνταγμα, πίστη, ανθρωπιά, πάνε όλα περίπατο.
Πρόσφυγες ή λαθρομετανάστες; Άνθρωποι πρώτα από όλα. Άνθρωποι, ας ξεκινήσουμε από εκεί και ας ακολουθήσουμε το νήμα προσεκτικά.
αρχική ανάρητηση: kalymnosola.wordpress.com/
