Τα «κλειδιά» της ιστορικής συμφωνίας Ελλάδας - Γαλλίας για την άμυνα και την ασφάλεια
Στρατηγική συμφωνία-ορόσημο που δημιουργεί νέο περιβάλλον όσον αφορά την προστασία της ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Ελλάδας, και ενισχύει το γεωπολιτικό αποτύπωμά της στο Αιγαίο, στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και στην Ευρώπη, καθώς και τις αποτρεπτικές της δυνατότητες, υπέγραψε η χώρα μας την περασμένη Τρίτη με τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της ΕΕ, τη Γαλλία.
Με την ιστορική συμφωνία για αμοιβαία αμυντική συνδρομή, την αγορά τριών+1 φρεγατών τύπου Belharra και τη συνεργασία στην αμυντική και την εξωτερική πολιτική, σε συνέχεια της αγοράς των 24 μαχητικών Rafale, λαμβάνει πλέον ουσιαστικό περιεχόμενο το σύνθημα «Ελλάς Γαλλία Συμμαχία» και επισφραγίζονται οι ιστορικοί δεσμοί των δύο χωρών, ενώ παρέχεται αμυντική «ομπρέλα» στην Ελλάδα.
Τη σημασία της συμφωνίας ανέδειξαν σε δηλώσεις τους αμέσως μετά την υπογραφή της στο Παρίσι, στις 28 Σεπτεμβρίου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. «Η υπογραφή της συμφωνίας για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και στην ασφάλεια δεν αποτυπώνει μόνο αλλά ενισχύει μια πραγματικότητα, η οποία είναι γνωστή σε όλους, πως οι δύο χώρες μας, Ελλάδα και Γαλλία, έχουν ήδη αναπτύξει μια πολύ ισχυρή συμμαχική σχέση που ουσιαστικά υπερβαίνει τις υποχρεώσεις της μιας έναντι της άλλης στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ» ήταν η πρώτη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αντίστοιχα, ο Εμανουέλ Μακρόν έστειλε το μήνυμα πως «θέλουμε να προστατεύσουμε την ακεραιότητα αμφοτέρων των κρατών μας, προωθώντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα στις κοινές μας περιοχές», προσδιορίζοντας τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Επιπροσθέτως, σημείωσε πως «βοηθάμε την Ελλάδα να εξοπλιστεί για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της και συνεργαζόμαστε για να την προστατεύσουμε σε περίπτωση επίθεσης και εχθρικής ενέργειας».
Στο ίδιο πνεύμα, αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας υπογράμμισε πως «το γεωπολιτικό αποτύπωμα της Ελλάδας αναβαθμίζεται, ενώ ενισχύονται η ασφάλεια και η σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή».
Ακτινογραφώντας τη Συμφωνία, αναμφίβολα θεμέλιό της είναι το άρθρο 2, ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης, η οποία περιλαμβάνει και τη χρήση στρατιωτικών μέσων. Με άλλα λόγια, ο ακρογωνιαίος λίθος της συμφωνίας προβλέπει στρατιωτική συνδρομή της Γαλλίας προς την Ελλάδα και αντιστρόφως, σε περίπτωση που υπάρξει επίθεση από τρίτη χώρα, ακόμη και αν αυτή η χώρα είναι μέσα στο πλαίσιο των συμμαχιών τους (όπως π.χ. η Τουρκία που είναι μέλος του ΝΑΤΟ).
Είναι η πρώτη φορά που τέτοια ρήτρα περιέχεται σε διμερή συμφωνία της Ελλάδας με Ευρωπαίο εταίρο ή σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, ενώ αντίστοιχη ρήτρα υπέγραψε η χώρα μας πριν από ένα χρόνο με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Είναι το πρόπλασμα για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία;
Συνάμα η ελληνογαλλική συμφωνία μπορεί να αποτελέσει και ένα πρελούδιο για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ, δηλαδή την ενοποίηση της αμυντικής πολιτικής, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την ανάληψη της προεδρίας της ΕΕ από τη Γαλλία, τον προσεχή Ιανουάριο, ώστε η Ευρώπη να ευθυγραμμίσει τη γεωπολιτική της ισχύ με την οικονομική της δύναμη.
Χαρακτηριστικό είναι πως η πυξίδα της συμφωνίας «δείχνει» ότι η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την προοδευτική διαμόρφωση μιας Πολιτικής Άμυνας της Ένωσης, με το ΝΑΤΟ να παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας.
«Η συμφωνία ανοίγει τον δρόμο για την αυτοδύναμη και ισχυρή Ευρώπη του μέλλοντος. Μια Ευρώπη που θα μπορεί να υπερασπίζεται τα συμφέροντα στην ευρύτερη γειτονιά της, στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, στο Σαχέλ. Μια Ευρώπη που διαθέτει τα μέσα, τη βούληση και την επιρροή ώστε να εγγυάται την ειρήνη και την πρόοδο σε παγκόσμιο επίπεδο» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Από την πλευρά του, ο Γάλλος Πρόεδρος διαμήνυσε πως οι Ευρωπαίοι πρέπει να αφήσουν πίσω την αφέλειά τους και σημείωσε: «Όταν δεχόμαστε πιέσεις, όταν ξένες δυνάμεις σκληραίνουν τη στάση τους, πρέπει να αντιδρούμε, να δείχνουμε πως έχουμε την ισχύ και την ικανότητα να αμυνθούμε».
Ξεδιπλώνοντας το πλέγμα της συμφωνίας λίγες ημέρες αργότερα, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρος Παπαϊωάννου επισήμανε πως η Ελλάδα ήταν και θα είναι πάντα υπέρ της εμβάθυνσης της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της άμυνας και εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναπτύξει τις στρατιωτικές δυνατότητες που θα της επιτρέπουν να δρα αυτόνομα και να μπορεί να αντιμετωπίσει κρίσεις που απειλούν την ασφάλεια και την εδαφική της ακεραιότητα, χωρίς απαραίτητα να χρειάζεται να ζητάει τη συνδρομή άλλων. Εξάλλου, ξεκαθάρισε ότι η θέση αυτή δεν είναι ασύμβατη με τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Αναδίφηση σε άλλα σημαντικά άρθρα της συμφωνίας
Χαρτογραφώντας άλλες σημαντικές περιοχές της «στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια», που διαρθρώνεται σε 31 άρθρα, ειδική μνεία γίνεται στη συνεργασία των δύο χωρών επί ενεργειακών θεμάτων στη Μεσόγειο, αλλά και στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
Άλλη σημαντική ψηφίδα της συμφωνίας είναι οι τακτικές διαβουλεύσεις των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας των δύο χωρών. Ειδικότερα, για τον καλύτερο συντονισμό των δύο χωρών, η συμφωνία προβλέπει στο άρθρο 5 πως οι πολιτικές Διευθύνσεις των αρμόδιων υπουργείων θα διεξάγουν ετήσιους στρατηγικούς διαλόγους, πέραν των συναντήσεων των Επιτελείων, των επιτροπών εξοπλιστικών προγραμμάτων ή οποιωνδήποτε άλλων τεχνικών επιτροπών οι οποίες θεωρούνται αναγκαίες. Το πεδίο που καλύπτουν οι διαβουλεύσεις προβλέπεται να καλύπτει μια ευρεία ατζέντα θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, όπως το παγκόσμιο στρατηγικό περιβάλλον, τα περιφερειακά ζητήματα, κυρίως στις περιοχές της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και των Βαλκανίων, τις ενεργειακές προκλήσεις, τη μετανάστευση, τη θαλάσσια ασφάλεια, την παραπληροφόρηση.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στη συνεργασία Ελλάδας και Γαλλίας στους τομείς των εξοπλισμών και των βιομηχανιών άμυνας και ασφάλειας. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι οι δύο χώρες επιδιώκουν, κατά το δυνατόν, να αναπτύξουν μια βιομηχανική εταιρική σχέση που θα συμπεριλαμβάνει ελληνικές και γαλλικές αμυντικές εταιρείες. Σε αυτό το πλαίσιο, συστήνεται μια επιτροπή εξοπλισμών για την παρακολούθηση των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται, η οποία θα συνέρχεται σε ετήσια βάση.
Στο ίδιο μοτίβο, το άρθρο 18 της συμφωνίας προβλέπει «κοινές δραστηριότητες, εκπαίδευση και στρατιωτικές ασκήσεις, είτε επί του εδάφους, είτε επί ελληνικών ή γαλλικών κρατικών πλοίων ή αεροσκαφών, στο πλαίσιο της αυξημένης ναυτικής παρουσίας της Γαλλίας στη Μεσόγειο ή της κοινής συμμετοχής σε διμερείς ή πολυμερείς ασκήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος».
Εξίσου σημαντική παράμετρος είναι η επιδίωξη ενίσχυσης του ρόλου της Ευρώπης στον κόσμο, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις στρατηγικές σχέσεις με άλλους συμμάχους της Ελλάδας, αρχής γενομένης από τις ΗΠΑ. Σε αυτό το πνεύμα, ενδεικτική μπορεί να θεωρηθεί και η πρώτη αντίδραση των ΗΠΑ, οι οποίες με ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαιρέτισαν τη συμφωνία. Σε ανάλογο πνεύμα, ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή ανέφερε το βράδυ της Παρασκευής πως «είναι μια στρατηγική εταιρική σχέση που ενισχύει τους δεσμούς Ελλάδας - Γαλλίας με πλήρη σεβασμό των δεσμεύσεων εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ» και ότι «θα καταστήσει δυνατή την περαιτέρω συμβολή στην ευρωπαϊκή άμυνα και την ευρωατλαντική ασφάλεια». Προσέθεσε ότι «κανείς δεν είπε ότι μια τέτοια στρατηγική εταιρική σχέση είναι ασυμβίβαστη με μια συμμαχία». Αντίστοιχα, το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών επισήμανε ότι η ελληνογαλλική συμφωνία «περιέχει σαφείς αναφορές στην ιδιότητα (των δύο χωρών) ως κρατών-μελών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και δεν στρέφεται εναντίον άλλων εταίρων».
Επισημαίνεται ότι η συμφωνία φωτίζεται στο προοίμιο από τη ρητή αναφορά στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η διάρκεια ισχύος της συμφωνίας είναι καταρχήν πενταετής και θα ανανεώνεται με ρητή συμφωνία των δύο χωρών για μια περαιτέρω περίοδο που θα καθοριστεί με κοινή συμφωνία τους.
Το σχέδιο νόμου του υπουργείου Εξωτερικών για τη συμφωνία κατατέθηκε το βράδυ της Παρασκευής στη Βουλή, θα τεθεί προς συζήτηση στην αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή την προσεχή Τρίτη και την Πέμπτη θα τεθεί προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια.
Οι επιχειρησιακές δυνατότητες των φρεγατών Belharra
Οι επιχειρησιακές δυνατότητες των τριών νέων φρεγατών Belharra, με τη δυνατότητα να προστεθεί και μία ακόμη, αποτυπώνουν ανάγλυφα την εμβέλεια της συμβολής τους στην αμυντική θωράκιση της χώρας, πιάνοντας το νήμα από την αγορά των 24 Rafale. Με την υψηλή τεχνολογία και τα μεγάλου βεληνεκούς οπλικά τους συστήματα, θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής ισχύος στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς πέρα από τις αυξημένες δυνατότητες θα είναι απολύτως συμβατές ώστε να «συνεργάζονται» με τα μαχητικά Rafale.
Αναλυτικότερα, οι φρεγάτες Belharra είναι πολεμικά πλοία εξοπλισμένα για συγκρούσεις υψηλής έντασης στην ανοικτή θάλασσα, έχουν πλήρη εξοπλισμό αεράμυνας και ανθυποβρυχιακού πολέμου και δυνατότητες να καταρρίπτουν εναέριους στόχους σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Σε ό,τι αφορά τις αντιαεροπορικές τους δυνατότητες, διαθέτουν δυνατότητες συνεχούς ελέγχου του εναέριου και θαλάσσιου χώρου και αυτονομία δράσης για την υποστήριξη των αμυντικών και πολιτικών στόχων. Ανήκουν στην επόμενη γενιά «ψηφιακών» φρεγατών και εξοπλίζονται με το προηγμένο ραντάρ SeaFire που τις καθιστά, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Άμυνας, ιδιαίτερα αποτελεσματικές στον αντιαεροπορικό πόλεμο. Τα ραντάρ SeaFire συνδυάζονται με τους αντιαεροπορικούς πυραύλους ASTER 30, στην πλέον τελευταία τους έκδοση. Ο συνδυασμός SeaFire/ASTER 30 εκτιμάται ότι θα προσφέρει αεράμυνα περιοχής στις Μονάδες του Στόλου, σε αποστάσεις που υπερβαίνουν τα 100 χιλιόμετρα, ενώ ταυτόχρονα θα διαθέτει και αντιβαλλιστικές ικανότητες. Δηλαδή, όπως σημείωναν κυβερνητικές πηγές μετά την υπογραφή της συμφωνίας στο Παρίσι, το Πολεμικό Ναυτικό αποκτά, για πρώτη φορά στην ιστορία του, πλοία που θα έχουν δυνατότητα να καταρρίπτουν εναέριους στόχους σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, ενώ θα μπορούν να προσφέρουν και προστασία απέναντι σε βαλλιστικούς πυραύλους. Ο οπλισμός συμπληρώνεται από προηγμένο πυροβόλο των 76 χιλιοστών, αλλά και από το σύστημα RAM των 21 πυραύλων, για την προστασία από αέρος, ξηράς και θαλάσσης.
Επίσης, εκτός από εξελιγμένες αντιαεροπορικές δυνατότητες, διαθέτει και από τις κορυφαίες ανθυποβρυχιακές ικανότητες, χάρη στο πρωτοπόρο σόναρ CAPTAS-4. Το τελευταίο αναμένεται να συνδυαστεί με τα υπερσύγχρονα ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα MH-60R που πρόσφατα αγόρασε η χώρα μας από τις ΗΠΑ και θα παραδοθούν στις αρχές του 2022. Τον ανθυποβρυχιακό οπλισμό συμπληρώνουν υπερσύγχρονες ανθυποβρυχιακές τορπίλες, όπως έγινε γνωστό.
Ο οπλισμός εναντίον πλοίων περιλαμβάνει τους πλέον εξελιγμένους «ψηφιακούς» Exocet MM40 Block 3c, με ικανότητα να πλήξουν στόχους σε μεγάλες αποστάσεις, ενώ ταυτόχρονα έχουν και δυνατότητα να πλήξουν παράκτιους στόχους. Για την αντιμετώπιση απειλών επιφανείας και υποβρυχίων, διαθέτει ένα πυροβόλο 76 χιλιοστών, οκτώ πυραύλους κατά πλοίων, ενώ η φρεγάτα είναι εξοπλισμένη με ηχοεντοπιστικά συστήματα (σόναρ) και τέσσερις τορπιλοσωλήνες.
Ο εξοπλισμός των νέων «ψηφιακών» φρεγατών, όπως γνωστοποιήθηκε, συμπληρώνεται από υπερσύγχρονα ηλεκτρονικά συστήματα, τα οποία ολοκληρώνονται πάνω στο κορυφαίο παγκοσμίως γαλλικό Κέντρο Πληροφοριών Μάχης SETIS.
Κατά την κατασκευάστρια εταιρεία Naval Group, οι ψηφιακές υποδομές της φρεγάτας «εγγυώνται μελλοντικές δυνατότητες εξέλιξης», ώστε να αντιμετωπιστούν απειλές κατά τη διάρκεια ζωής του πλοίου, όπως βαλλιστικοί πύραυλοι, πολυ-ηχητικοί πύραυλοι, απειλές Stealth αλλά και κυβερνο-επιθέσεις. Περαιτέρω, παρατηρεί ότι η φρεγάτα συνδυάζει πληθώρα υπερσύγχρονων τεχνολογιών, που εξασφαλίζουν οι συνεργασίες της Naval Group με τις εταιρείες Thales και MBDA.
«Αποκτήσαμε τα καλύτερα πλοία στην καλύτερη δυνατή τιμή. Ουσιαστικά, κάνοντας μια επιλογή που θα εκσυγχρονίσει το στόλο μας για πολλές δεκαετίες και θα μας δώσει πολύ σημαντικές επιχειρησιακές δυνατότητες στο θέατρο της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά όχι μόνο» αποσαφήνισε ο πρωθυπουργός μετά τη συνάντηση με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, κατά την οποία την ενημέρωσε για τη συμφωνία.
Σημειώνεται ότι η ανάπτυξη των φρεγατών άμυνας και επέμβασης τύπου Belharra άρχισε το 2015, έχουν τονάζ 4.500 τόνους, μήκος 122 μέτρα και 120μελές πλήρωμα. Επιπλέον, μπορούν να φέρουν ένα ελικόπτερο και ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος, καθώς και κομάντος με τα ελαφρά ταχύπλοά τους.
Η πρώτη υπερσύγχρονη «ψηφιακή» φρεγάτα, της οποίας η κυβερνοπροστασία είναι ενσωματωμένη ήδη από το σχεδιασμό της, αναμένεται να παραδοθεί το 2025 και η τελευταία το 2026.
Επιπροσθέτως, στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται και η εξασφάλιση 3 υπερσύγχρονων κορβετών Gowind (με option για άλλη μία) με πλήρη εξοπλισμό. Πιο συγκεκριμένα, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος δήλωσε ότι «θα ξεκινήσει μια διαπραγμάτευση» και επισήμανε ότι «θα υπάρξουν σύντομα καλά νέα».
Δημήτρης Μάνωλης/ ΑΠΕ - ΜΠΕ
