Ήρθε στη Μυτιλήνη για μελετήσει τις νυχτερίδες
Η κυρία Ελενα Παπαδάτου έχει διασχίσει όλη την Ελλάδα και ξενυχτά για χάρη των νυχτερίδων, τις οποίες μελετά για να τις προστατεύσει
Το πάθος της για την άγρια ζωή την ώθησε να επιλέξει σπουδές και μεταπτυχιακούς τίτλους. Υστερα από σπουδές στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στη Μυτιλήνη, και μεταπτυχιακό τίτλο στη Βρετανία με αντικείμενο τη διατήρηση της βιοποικιλότητας ακολούθησαν «λίγο αργότερα» οι νυχτερίδες.
Η Ελενα η μοναδική θηλυκού γένους μελετητής αυτών των απειλούμενων ζώων,επέστρεψε στη Μυτιλήνη για να μελετήσει τα σμήνη των χειροπτέρων, όπου κατατάσσονται τα νυκτόβια αυτά ζώα, τα οποία πετούν και κινούνται «αθόρυβα.Είναι τρομερά δύσκολο να τα εντοπίσεις, να τα δεις και σχεδόν αδύνατο να τα ακούσεις» . Για τη μελέτη τους επιστρατεύεται η τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Συσκευές ηχοεντοπισμού, που «“πειράζουν” τις υψηλές συχνότητες στις οποίες εκπέμπουν οι νυχτερίδες,οι οποίες κινούνται με σύστημα υπερήχων και ηχοεντοπισμού για προσανατολισμό και για να κυνηγήσουν την τροφή τους σε απόλυτο σκοτάδι.Εκπέμπουν κύματα υπερήχων τα οποία ανακλώνται και καταγράφονται από τον εγκέφαλό τους ως εικόνες αντικειμένων και χώρου.Το κατώφλι των ήχων, το οποίο μπορεί να ακούσει το ανθρώπινο αφτί, φθάνει τα 20 Κilohertz, οπότε η συσκευή “κατεβάζει” τις συχνότητες ανώτερες των 20 kilohertz, στις οποίες εκπέμπουν οι νυχτερίδες,κάτωαπό αυτό το επίπεδο».
Για να μελετήσει η Ελενα τις εκπροσώπους των 34 διαφορετικών ειδών που παρατηρούνται στην Ελλάδα, έχει διασχίσει δάση, έχει μπει σε σπήλαια και έχει διανυκτερεύσει στο ύπαιθρο. Μεγάλο τμήμα των ερευνών πεδίου της έχουν γίνει στα σύνορα και στη μεθόριο, από τον Εβρο ως τις Πρέσπες, όπου και σήμερα βρίσκεται συνεργαζόμενη με την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών. Οι... ώρες δουλειάς, μεσάνυχτα ή πρώτες πρωινές ώρες, έχουν και τα απρόοπτά τους. «Στη Δαδιάχάσαμε σε κάποια φάση μαζί με εθελοντές και φοιτητές το μονοπάτι και κάναμε για μερικές ώρες κύκλους.Ευτυχώς, το ξαναβρήκαμε πριν πέσει τελείως το σκοτάδι.Στον Εβρο,μια άλλη φορά, 2 η ώρα τα ξημερώματα βρεθήκαμε μπροστά σε ανήσυχους συνοριοφύλακες. Ομολογουμένως, μια ομάδα ερευνητών νυκτόβιων ζώων πρέπει να είναι τουλάχιστον ασυνήθιστο θέαμα, με κράνη και φακούς στο κεφάλι,μεγάλες κεραίες και διαφόρων τύπων και μεγεθών συσκευές. Μετά το πρώτο ξάφνιασμα,ακολούθησε μια μικρής διάρκειας διάλεξη για την οικολογία,τις νυχτερίδες,τη ζωή στα σύνορα,παρέα με το τραγούδι των τριζονιών». Τα έντομα είναι η βασική τροφή των νυχτερίδων. Αλλά πλέον και η απειλή τους. «Οι νυχτερίδες απειλούνται, όπως και τα υπόλοιπα είδη της άγριας ζωής, από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, την υποβάθμιση ή την καταστροφή των βιοτόπων τους, την τουριστική αξιοποίηση και αυξημένη επισκεψιμότητα, χωρίς μέτρο, διάφορων σπηλαίων, αλλά κυρίως την παρασιτοκτονία και τη δηλητηρίαση των εντόμων που μπορεί να τους στερήσει την τροφή τους ή να τις δηλητηριάσει».
Η πιο ευαίσθητη περίοδος για τις εύθραυστης οντότητας αποικίες είναι το χρονικό διάστημα Μαΐου- Ιουλίου, όταν οι νυχτερίδες αναπαράγονται, αλλά και ο χειμώνας, όταν βρίσκονται σε λήθαργο. Τον χειμώνα «και ανάλογα με τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος που επικρατούν» πέφτουν σε λήθαργο, «από τα τέλη Νοεμβρίου, αρχές Δεκεμβρίου ως τα μέσα Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου» .
Οσο για εκείνους που απορούν σε τι ακριβώς είναι χρήσιμες για τα οικοσυστήματα οι νυχτερίδες, η Ελενα κατ΄ αρχάς αναρωτιέται με χιούμορ «σε τι ακριβώς είναι χρήσιμοι για τα οικοσυστήματα οι άνθρωποι» . «Οι εντομοφάγες νυχτερίδες συμβάλλουν στην ισορροπία των πληθυσμών των εντόμων, καθώς είναι η τροφή τους,και με αυτόν τον τρόπο δεν αυξάνεται υπέρμετρα ο αριθμός τους. Τα είδη των νεκταροφάγων ή φρουτοφάγων νυχτερίδων, που απαντώνται κυρίως στους τροπικούς,βοηθούν στην εξάπλωση των σπόρων και στην ανανέωση των οικοσυστημάτων με την ακούσια μεταφορά σπόρων σε άλλο σημείο, όπου αυτοί φυτρώνουν δίνοντας νέα φυτά και δένδρα».
Αν για κάποιους η εικόνα της νυχτερίδας (όπως η miniopterus schreibersii κάτω) συνοδεύεται από κραυγές φρίκης μπροστά σε ένα σμήνος που κατευθύνεται με ταχύτητα στο κεφάλι τους, απόρροια ευφάνταστων, κινηματογραφικών σεναρίων, η Ελενα σπεύδει να διαλύσει το μύθευμα: «Οι νυχτερίδες δεν πέφτουν πάνω σε κεφάλια, ούτε επιτίθενται σε ανθρώπους. Περισσότερο αυτές τρομάζουν από τη δική μας παρουσία παρά εμείς από εκείνες. Αν ήταν τόσο εύκολη η προσέγγισή τους για μελέτη, με τη δική τους δηλαδή πρωτοβουλία να πέφτουν σε κεφάλια περαστικών, τότε οι ερευνητές θα κυκλοφορούσαμε με μεγάλες περούκες με έντομα πάνω τους». Ετσι η Ελενα θυμάται πολλές, «πάντα προς το πιο ευχάριστα έκπληκτο», αλλαγές στο βλέμμα ανθρώπων της περιφέρειας όταν έρχονταν πρώτη φορά σε επαφή με τις νυχτερίδες, «ξεπερνώντας τις προκαταλήψεις τους». «“Τα φτερά τους είναι σαν από μετάξι” μού είπαν αρκετές φορές».
ΒΗΜΑ -ΑΠΕ
