Ζεστό, Κίτρινο Νέρο
του Κώστα Βελούτσου *
ΑΘΗΝΑ 1985.
-Από παιδί ζητούσα επίμονα ν’ ακούω τα λόγια της μητέρας μου, μα πολύ περισσότερο μ’ άρεσε να την ακούω να μου εξιστορεί κάποιες από τις στιγμές της ζωής της. Ομολογώ ότι έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να διηγείται για το παρελθόν της, ένα πλούσιο παρελθόν γεμάτο από εικόνες και έντονες συγκινήσεις. Ακόμα και σήμερα, λίγο πριν από τα ογδόντα της χρόνια συχνά πυκνά μου αφηγούνταν για τις περιπέτειες που η ίδια έζησε.
-Είναι όμορφη η ζωή, άρχισε να μου λέει εκείνη την ημέρα. Ήταν ένα φθινοπωρινό απόγευμα μόλις που είχε επιστρέψει από τη Λέσβο. Αυτιά και μάτια δήλωσαν παρόντα και όλες οι αισθήσεις μου ήταν εκεί δίπλα της για να μην χάσω ούτε μια λέξη απ’ όσα θα μου έλεγε.
…Ακόμα όμως κι αυτές οι όμορφες στιγμές περνούν και χάνονται, και τι μένει; Τίποτα, παρά μόνο οι αναμνήσεις για να θυμίζουν…
Αυτά τα λόγια που θα ακούσεις να τα κρατήσεις μέσα στο μυαλό σου για να μείνουν. Θέλω να υπάρχουν, να διατηρηθούν μέσα στα χρόνια. Άλλωστε κάποια από τα γεγονότα που βίωσε ο καθένας από εμάς κατά το παρελθόν του είναι ένα κομμάτι της ιστορίας και τις ιστορίες δεν πρέπει να τις αφήνουμε να σβήνουν…
Στεκόμουν κοντά της, κρατούσα τα χέρια της μέσα στα δικά μου χέρια, άκουγα την αγωνιώδη ανάσα της κι έβλεπα τα δάκρυα να κυλούν πάνω στο πρόσωπό της. Αγωνιούσα κι εγώ για αυτά που άκουσα να λέει και ήθελα πολύ να συνεχίσει τον λόγο της. Υπέθεσα, δίχως τελικά να κάνω λάθος, ότι όλα αυτά είχαν κάποια σχέση με το πρόσφατο ταξίδι της στη Λέσβο. Στο αγαπημένο της νησί.
-Για μένα ήταν η μεγάλη μου η αγάπη, ένας άλλος έρωτας, ολόκληρη η ζωή μου ήταν… Ξέρεις πόσα καλοκαίρια, πόσα χρόνια πέρασα στη Λέσβο και στο Σάρλιτζα*…
Δεν έπρεπε όμως να επισκεφθώ το νησί... Θα ήταν καλύτερα για μένα για να μην δω, για να μην πονέσω, για να μην ματώσει η καρδιά μου. Θα ήταν καλύτερα, για να κρατήσω αυτές τις όμορφες εικόνες που είχα μέσα μου μια για πάντα, αυτές να πάρω μαζί μου ως την αιωνιότητα…
Όλο αυτόν τον καιρό, όλα τα καλοκαίρια ζούσα με τις θύμησες… Ούτε μία στιγμή δεν έφυγαν από το μυαλό μου εκείνες οι πραγματικά όμορφες στιγμές. Όταν άκουγα για τη Λέσβο, για τη Μυτιλήνη ο νους μου σταματούσε στο Σάρλιτζα, σ’ εκείνα τα χρόνια που έζησα εκεί…
Πρώτη φορά άκουγα για το Σάρλιτζα από το στόμα της μητέρας μου. Ήξερα ότι κάτι πολύ δυνατό την συνέδεε με το νησί, αλλά ποτέ δεν μου είχε πει τι ήταν αυτό.
Περίμενα, συνέχισε να μου λέει, πότε θα έρθει αυτή η μέρα για να πάμε με τους γονείς μου στη Θερμή της Λέσβου και στο Σάρλιτζα Παλλάς. Ο πατέρας για να βρει τη γιατρειά του στα ιαματικά λουτρά και η μητέρα μου να σεργιανίζει στον κήπο του ξενοδοχείου να πιάνει κουβέντα με τις άλλες κυρίες Τουρκάλες και Ελληνίδες για τα δρώμενα εκείνης της εποχής. Τότε δεν χώριζε τίποτα τους δυο λαούς και δεν είχαμε καμία έχθρα μεταξύ μας… Όσο για μένα; Να κάνω παρέα με τ’ άλλα κορίτσια, να μιλάμε και να περπατάμε στην παραλία της Θερμής. Να μετράμε τα κύματα, να ακούμε τους ήχους από τα κοχύλια που ξέβραζε η θάλασσα και να παραβγαίνουμε στο κολύμπι. Να μιλάω μ’ άρεσε πολύ με την συνομήλικη μου την Ελιζέ την Τουρκάλα φίλη μου, την κόρη του ιδιοκτήτη του Σάρλιτζα. Και τι δεν λέγαμε οι δυο μας! Μας ένωναν τόσα πολλά πράγματα. Τα απογεύματα ανεβαίναμε, θυμάμαι, πάνω στην ξύλινη εξέδρα την «Τροκαντερώ» και αγκαλιασμένες οι δυο μας λέγαμε τραγούδια… Εκείνη μου έμαθε πολλές τούρκικες λέξεις και εγώ της δίδαξα τα ελληνικά…
Ξέρεις όμως τι είναι αυτό που μ’ άρεσε περισσότερο από εκείνη την περίοδο; Καθημερινά, κάθε φορά που επισκεπτόμασταν τη Λέσβο και το Σάρλιτζα ανακάλυπτα έναν άλλο κόσμο πολύ διαφορετικό απ’ αυτόν της Αθήνας…
«Σάρλιτζα». Είπα μέσα μου και άμεσα ανέτρεξα στο παρελθόν προσπαθώντας να θυμηθώ αν είχα ξανακούσει αυτή τη λέξη από τα χείλη της μητέρας μου. Μάταια όμως…
Ήταν, θυμάμαι Ιούνης του 1912, δυο χρόνια μετά από τα επίσημα εγκαίνια του ξενοδοχείου, συνέχισε τον λόγο της και παρατηρούσα μια έκδηλη συγκίνηση σαν να κόμπιαζε και η συναισθηματική της φόρτιση ήταν πια καταφανέστατη, όταν ο γιατρός εδώ στην Αθήνα συνέστησε στον πατέρα μου τη θεραπεία των ιαματικών λουτρών για την αρτηριοσκλήρωση και για τις άλλες παθήσεις που είχε. Ψάξαμε, ρωτήσαμε και όλοι μας είπαν για τα θαυματουργά λουτρά του Σάρλιτζα στη Θερμή της Λέσβου. Αμέσως ξεκινήσαμε για το νησί…
Οι πρώτες εικόνες όταν φτάσαμε στη Λέσβο με το πλοίο της γραμμής μου ’μειναν μέχρι σήμερα αξέχαστες. Μια άμαξα μάς μετέφερε από το λιμάνι της Μυτιλήνης στον προορισμό μας στη Θερμή και όταν ο αμαξιέρης μας έδειξε με το δάχτυλό του το Σάρλιτζα με τις επιβλητικές καμάρες του και το ανατολίτικο χρώμα του με θέα τη θάλασσα του Αιγαίου πελάγους βουτηγμένο θαρρείς μέσα στα κατάφυτα βουνά της Λέσβου πέταξα από τη χαρά μου που θα μας φιλοξενούσε ένα πραγματικό στολίδι. Μ’ άρεσε, μ’ άρεσε πολύ. Το προσωπικό του ξενοδοχείου μας υποδέχτηκε στην είσοδο και ένας αχθοφόρος μας βοήθησε να κουβαλήσουμε τα μπαγκάζια στο δωμάτιο…
Θυμάμαι κάθε στιγμή απ’ αυτήν την πρώτη επίσκεψή μας στη Λέσβο και στο Σάρλιτζα. Βαδίζαμε αργά πατώντας πάνω στον ασπρόμαυρο βοτσαλένιο διάδρομο της κύριας εισόδου και στα ρουθούνια μας έφταναν τα αρώματα των λουλουδιών που υπήρχαν μέσα σε πετρόχτιστα παρτέρια κατά μήκος της εισόδου. Γιασεμιά, κατακόκκινα γαρίφαλα, λευκά τριαντάφυλλα και λογής- λογής λουλούδια έγερναν σαν μαγεμένα στη διάβα μας για να συμπληρώσουν μια πανδαισία χρωμάτων που έφτανε μπρος στα μάτια μας. Με αργά βήματα ανεβήκαμε την επιβλητική μαρμάρινη σκάλα την ώρα που οι φωνές του κόσμου έφταναν δυνατά μέσα στα αυτιά μας. Κυρίες, της τότε μεγαλοαστικής αθηναϊκής κοινωνίας που ξεχώριζαν με τα διακοσμημένα τεχνητά άνθη στα καπέλα τους και τα δαντελένια λευκά φορέματα, περπατούσαν με τις παρέες τους στον μαγευτικό κήπο συζητώντας γα την απαράμιλλη ομορφιά του Σάρλιτζα. Θυμάμαι τις καλοκαιρινές Κυριακάτικες συνεστιάσεις στο Σάρλιτζα που πάντα συνοδεύονταν με την μουσική μαντολίνων και βιολιών και τα ανατολίτικα τραγούδια ακούγονταν ως την άλλη άκρη του πελάγους, ως τη Σμύρνη…
Κι από την άλλη πλευρά υπήρχε ένας άλλος πολιτισμός, αυτός ο τουρκικός με τις γυναίκες από τον Μπουρνόβα που ξεχώριζαν για την καλοσύνη και την ευγένειά τους και οι σύζυγοί τους επιφανείς επιχειρηματίες που καμάρωναν γι’ αυτό το κατασκευαστικό δημιούργημα των ομοεθνών τους. Δυο Τούρκοι, δυο αδέλφια κάτοικοι της Θερμής ήταν οι ιδιοκτήτες του, μα η έμπνευση και ο σχεδιασμός ανήκε σε Γάλλους αρχιτέκτονες.
Εκείνη τη χρονιά και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1912, με εντολή του θεράποντα ιατρού που παρακολουθούσε τον πατέρα μου, του συνέστησε να μείνει περισσότερο στο Σάρλιτζα για την ολοκλήρωση του πρώτου μέρους της θεραπείας του. Μείναμε, μα αυτό που έζησα τον Νοέμβριο εκείνου του έτους είναι ακόμα μέσα στο μυαλό μου με την παραμικρή λεπτομέρεια κι ας πέρασαν ολόκληρες δεκαετίες από τότε...
Το 1912. Νοέμβρης του 1912. Ξέρεις τι συνέβη εκείνη τη χρονιά στη Λέσβο; Με ρώτησε δίχως όμως να περιμένει από εμένα την απάντηση.
…Απελευθερώθηκε το νησί από τους Τούρκους και στη Θερμή όπως στην πρωτεύουσα του νησιού αλλά και σ’ όλα τα χωριά αυτό το σημαντικό γεγονός γιορτάστηκε με κάθε επισημότητα. Ελληνικές σημαίες ανέμιζαν παντού και οι φωνές του λεσβιακού λαού έφταναν για ν’ ακουστούν παντού.
Από τότε, από εκείνη τη χρονιά και για πολλά χρόνια αργότερα το Σάρλιτζα θα γνωρίσει μεγαλειώδεις και ένδοξες στιγμές. Το ελεύθερο πια νησί άρχισαν να το επισκέπτονται ακόμα περισσότερο οι τότε πολιτικοί της χώρας και όλοι είχαν κάτι κοινό μεταξύ τους. Τη διαμονή τους στο Σάρλιτζα Παλλάς. Ο Βενιζέλος και ο απελευθερωτής της Λέσβου ο Κουντουριώτης ήταν οι πρώτοι για να ακολουθήσουν κι άλλοι διάσημοι Έλληνες και ξένοι…
Αιφνιδιαστικά σταμάτησε την εξιστόρηση των γεγονότων και έγειρε το κεφάλι της πάνω μου. Πρόσεξα τα χέρια της τα οποία κρατούσε δεμένα σφιχτά, τόσο δυνατά που οι φλέβες της γύρω από τους καρπούς είχαν διογκωθεί σαν να ετοιμάστηκαν να εκραγούν.
...Τα χρόνια πέρασαν, οι επισκέψεις μας δεν ήταν πια συχνές μα όλα τα καλοκαίρια ο νους μου ήταν εκεί. Ζούσα εδώ στην Αθήνα για να με απορροφήσει η καθημερινότητα της πρωτεύουσας και η οικογένειά μου. Πάντα όμως είχα μέσα μου την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα αναβίωνα μόνο μια φορά, μόνο για μια μέρα αυτό το όμορφο κοριτσίστικο παρελθόν στο Σάρλιτζα Παλλάς. Να περπατήσω λαχταρούσα ξανά πάνω στους διαδρόμους, να ακούσω πάλι τις ίδιες νότες της μουσικής, να ξαναμυρίσω τα αρώματα από τον κήπο του…
Γι’ αυτό πήγα στη Λέσβο. Για να κάνω ξανά την ίδια διαδρομή αυτή που έκανα με τους γονείς μου, για να συναντήσω το παρελθόν μου.
Όταν έφτασα στο νησί πήρα το λεωφορείο για τη Θερμή. Όσο πλησιάζαμε το Σάρλιτζα η καρδιά μου σφιγγόταν ολοένα και περισσότερο. Δεν άντεξα και κρατούσα τα μάτια μου ερμητικά κλειστά. Δεν ήθελα να βλέπω, δεν ήθελα να πιστέψω αυτά που είχα μάθει διαβάζοντας από τις εφημερίδες για το Σάρλιτζα.
Κάποια στιγμή, λίγη ώρα μετά όταν το λεωφορείο έφτασε έξω από το Σάρλιτζα άκουσα τη φωνή του οδηγού να λέει για αυτούς που ήθελαν να αποβιβαστούν. Με αργά βήματα κατέβηκα τα σκαλοπάτια του λεωφορείου και στάθηκα στην άλλη άκρη του δρόμου απέναντι από το Σάρλιτζα. Έμεινα στην ίδια θέση δίχως να κάνω ούτε ένα βήμα… Περίμενα κάτι να δω, κάτι να ακούσω, ένα σημάδι που θα αποδείκνυε ότι ακόμα υπάρχει… Ότι όλα αυτά ήταν ένα ψέμα. Δεν άκουγα όμως τίποτα. Δεν άκουγα φωνές όπως τότε και τα αρώματα του κήπου όπως και οι μουσικές είχαν πια εκλείψει. Στη θέση τους υπήρχε μόνο η σιωπή, μια νεκρική σιωπή και μια ξεθωριασμένη σκούρα εικόνα που μαρτυρούσε τον μαρασμό και τον «θάνατο» του Σάρλιτζα.
Δάκρυσα… Έκρυψα το πρόσωπό μου μέσα στα χέρια μου και πήρα το δρόμο της επιστροφής αφού δεν άντεξα να πλησιάσω ακόμα πιο πολύ στο παρελθόν μου, δεν άντεξα να δω από κοντά το πάλαι ποτέ στολίδι της Λέσβου και της Θερμής…
*Σάρλιτζα. Σύνθετη τούρκικη λέξη. Αποτελείται από το «σαρί» που σημαίνει κίτρινο χρώμα και το «λίτζα» που σημαίνει υπόθερμο θεραπευτικό νερό. Ονομάστηκε έτσι όπως και η ευρύτερη περιοχή της Θερμής από το βαθύ κίτρινο χρώμα που αφήνει το νερό στις δεξαμενές και τα αυλάκια.
Ο Κώστας Ν. Βελούτσος γεννήθηκε, ζει κι εργάζεται στη Μυτιλήνη. Υπηρέτησε στο Πυροσβεστικό Σώμα από το 1987 έως το 2015. Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών.
Έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία του : "Σεργιάνι στη ζωή" , "Τελευταία Φορά" , "Ζωή από τον θάνατο" ,"Κόκκινα Φεγγάρια" και πρόσφατα "Άλικες Ζωές"
Η στήλη του Lesvosnews.net "Λόγια ... της Λέσβου" είναι ανοιχτή σε κάθε φίλο της Λέσβου που γράφει ή θέλει να δοκιμάσει τις ικανότητές του στο διήγημα. Περιλαμβάνει διηγήματα με φόντο τη Λέσβο που δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στο info@lesvosnews.ne
