γράφει η Χαρά Ζήκα *
Στη σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος έχει καταφέρει να επεμβαίνει στην ποιότητα του εδάφους, να ελέγχει τη μικροχλωρίδα, την αγροτική και ζωική παραγωγή πολλαπλασιάζοντας τις προμήθειες σε τρόφιμα. Γνωρίζει πώς να καθαρίζει και να απολυμαίνει το νερό, που είναι το κύριο συστατικό του σώματός μας και πώς να διατηρεί τα υδάτινα αποθέματα. Έχει δημιουργήσει εξαιρετικά φάρμακα που βοηθούν στη μακροημέρευση και στην ευζωία. Έχει φτιάξει υλικά που δεν υπάρχουν στη φύση και με αυτά ντύνεται, ταξιδεύει ή επικοινωνεί.
Στην ουσία αυτά τα επιτεύγματα οδήγησαν στη δημιουργία ενός νέου κόσμου που είναι αποτέλεσμα των γνώσεων που μας έδωσε η επιστήμη της χημείας. Η χημεία με τη σειρά της προήλθε από την αλχημεία, η οποία είναι μια φιλοσοφική θεώρηση και συγκεκριμένη πρακτική μέθοδος με στόχο την κατάκτηση της απόλυτης σοφίας και της αθανασίας. Οι αλχημιστές αποσκοπούσαν στη δημιουργία διαφόρων υλικών με ασυνήθιστες ιδιότητες, κυρίως στη μετατροπή των κοινών μετάλλων σε χρυσό και στην παρασκευή ενός ελιξίριου που θα εξασφάλιζε την αιώνια νεότητα και τη μακροζωία. Αυτό το ελιξίριο, το οποίο σε στερεή κατάσταση ήταν γνωστό ως «φιλοσοφική λίθος», πίστευαν πως μπορούσε να απαλλάξει τον άνθρωπο από όλες τις ασθένειες. Αναφορές λένε πως πρόκειται για μια κοκκινωπή σκόνη, της οποίας η παρασκευή αποτελούσε επτασφράγιστο μυστικό, που δεν επιτρεπόταν να το πληροφορηθούν οι αμύητοι.
Λέγεται ότι η αλχημεία έχει καταγωγή από την αρχαία Περσική Αυτοκρατορία αλλά τα θεμέλιά της έθεσαν οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι όπως ο Εμπεδοκλής, ο Θαλής ο Μιλήσιος και ο Ηράκλειτος. Επίσης, συνεισέφεραν και οι αιγυπτιακές τεχνικές μουμιοποίησης και επεξεργασίας μετάλλων καθώς και οι τεχνολογικές και αστρολογικές γνώσεις των Μεσοποτάμιων. Την περίοδο των Αράβων (8ος αι μ.Χ.), η αλχημεία άρχισε να γίνεται μια αναγνωρίσιμη πρακτική. Αργότερα οι αλχημιστές υπέστησαν διωγμούς και θεωρήθηκαν αναξιόπιστοι, ψεύτες, τσαρλατάνοι ή μαύροι μάγοι. Ωστόσο εξακολουθούσαν κάποιοι να δοκιμάζουν μυστικές συνταγές σε απόκρυφα, κακοφωτισμένα υπόγεια, εκστασιασμένοι από το κυνήγι του ονείρου της νιότης και της αθανασίας και άλλοι γεμάτοι φιλοδοξία για απόκτηση χρυσού.
Ο Παράκελσος (1493-1541) αναφερόταν σε ένα ελιξίριο ζωής με εξαιρετικές ιδιότητες γνωστό ως «Aurum Potabile» (πόσιμος χρυσός). Επειδή ο χρυσός δεν διαβρώνεται και επομένως είναι «αθάνατος» πίστευαν πως η πόση του προσφέρει μακροζωία και αποτελεί φάρμακο κατά της γήρανσης. Στο τέλος του 15ου αι που ξεκίνησε η πνευματική αφύπνιση η Αλχημεία κατέκτησε το ευρύ κοινό και τέθηκαν οι βάσεις της σύγχρονης επιστήμης. Ωστόσο, τα μέλη της αριστοκρατίας στη Γαλλία του 16ου αι εξακολουθούσαν να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το γήρας, αναζητώντας αλχημικές συνταγές πόσιμου χρυσού.
Όπως οι αλχημιστές στη Δύση έτσι και στην Ανατολή, ιδιαίτερα στην Κίνα, επεξεργάζονταν μέταλλα και χρησιμοποιούσαν βότανα, αρώματα και φυτικά σκευάσματα για ιατρικούς σκοπούς. Οι Κινέζοι αλχημιστές έγραψαν αρκετά έργα αλχημείας, με περιγραφές χημικών διεργασιών που αφορούσαν την παρασκευή διάφορων υλικών, ελιξίριων ζωής, τον "μετασχηματισμό’' μετάλλων και την περιγραφή βοτάνων με μαγικές θεραπευτικές ιδιότητες. Επίσης οι Ινδοί αλχημιστές γνώριζαν πολύ καλά τη χημεία των μετάλλων και την κατεργασία τους και ήταν ευρέως γνωστοί για την ποικιλία χρωστικών υλών που χρησιμοποιούσαν, την υαλουργία, την παρασκευή ενός είδους τσιμέντου, τη χημική κατεργασία δέρματος και την παρασκευή σαπουνιού. Περιέγραφαν κι εκείνοι ένα ελιξίριο ζωής που το ονόμασαν amrita.
Αν και η αλχημεία συνδέθηκε με τη μαγεία και την αστρολογία, αν και κάποιοι επιστήμονες γελούν ειρωνικά ακούγοντας τη λέξη αλχημεία, ίσως οι αλχημιστές να γνώριζαν κάτι που εμείς ακόμη δεν ξέρουμε. Πριν τόσα χρόνια μιλούσαν για μεταστοιχείωση (μετατροπή ενός χημικού στοιχείου σε άλλο χημικό στοιχείο), κάτι που η σύγχρονη επιστήμη το πραγματοποίησε το 1919, όταν ο χημικός Ernest Rutherford, ο οποίος πήρε το βραβείο Νόμπελ Χημείας, μετέτρεψε το άζωτο (Ν) σε οξυγόνο (Ο), κάτι που θεωρούσε η επιστήμη αδύνατο νωρίτερα. Επίσης ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε στην οδοντιατρική, μέχρι και στην καταπολέμηση του καρκίνου με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας με εκπληκτικά αποτελέσματα.
Ας μην ξεχνάμε πως χάθηκε τεράστια ποσότητα γνώσης όταν το 1258 η βιβλιοθήκη της Βαγδάτης καταστράφηκε από τους Μογγόλους. Κάτι ανάλογο συνέβη και όταν καταστράφηκε η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο από τους χριστιανούς. Η αλχημεία ακόμη αποτελεί μυστήριο αλλά είναι βέβαιο πως εμβαθύνει στην κατανόηση, την αποδόμηση και την ανασυγκρότηση της ύλης. Η βασική αρχή της είναι η ενότητα των πάντων και ότι ο κόσμος μας βρίσκεται σε μια συνεχή ροή κυκλικής εξέλιξης, γι’ αυτό χρησιμοποιούσαν το σύμβολο του ουροβόρου όφι.
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και είναι κοντά μας κάθε Τετάρτη με την στήλη "Ομορφιά & Υγεία"
