Ξεκινάει από σήμερα το "Ταξίδι στη Μυτιλήνη"

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο Κώστας μετά από είκοσι χρόνια παραμονής του στο Παρίσι αποφασίζει να επιστρέψει στην πατρίδα του τη Μυτιλήνη, ένα ελληνικό νησί στο βόρειο Αιγαίο. Είχε προηγηθεί το τηλεφώνημα από έναν συμβολαιογράφο του νησιού που τον πληροφορούσε πως κληρονόμησε το οικογενειακό σπίτι. Είχε φύγει από την Μυτιλήνη στα δεκαοχτώ του για σπουδές κινηματογράφου στο Παρίσι και έκτοτε δεν ξαναγύρισε. Ένα βαρύ οικογενειακό ιστορικό τον κρατούσε μακριά. Επιστρέφοντας συναντάει όσους έχουν απομείνει από τους συγγενείς του και ξαναθυμάται αυτούς που έχουν φύγει. Φαντάζεται και τον εαυτό του μικρό στην ηλικία των δέκα χρόνων, την εποχή δηλαδή που συνέβησαν τα δραματικά γεγονότα στην οικογένειά του. Ζώντες και τεθνεώτες τον κάνουν να ξαναγαπήσει τον τόπο του. Η σχέση του με την Ελένη, μια νέα γυναίκα που εργάζεται στο γηροκομείο Μυτιλήνης, του ανοίγει νέους δρόμους για την ζωή του και την τέχνη του.

Του Παύλου Θ. Κάγιου/ΤΑ ΝΕΑ

«Γυρίζεις στο παρελθόν και στα παιδικά τραύµατα για να “γιατρέψεις” το σήµερα και να δεις το µέλλον» λέει ο Λάκης Παπαστάθης, για την ταινία του που θα προβάλλεται από αύριο στις αίθουσες Το πέρασµα του χρόνου «γράφει» στον 67χρονο Λάκη Παπαστάθη που στην τέταρτη ταινία του «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» διαπιστώνει ότι «το νόστιµον ήµαρ είναι και άλγος ψυχής, γιατί ο ήρωας της ταινίας πρέπει να ξανασυνδέσει το νήµα µεταξύ ζώντων και τεθνεώτων»... Υστερα από 20 χρόνια στο Παρίσι για κινηµατογραφικές σπουδές, ο ήρωας της ταινίας γυρίζει στη γενέτειρά του, τη Μυτιλήνη, µε αφορµή την κληρονοµιά του οικογενειακού του σπιτιού. Οι µνήµες ζωντανεύουν, µαζί και τα τραύµατα της παιδικής του ηλικίας που τα κρατά µυστικά...

Τι«µυστικά» κρύβειη ταινία; Κανείς δεν γνωρίζει µε απόλυτη ακρίβεια το περιεχόµενο της ταινίας του. Ανάµεσα στα πλάνα, πίσω από τις εικόνες και τα λόγια τρυπώνουν µυστικά νοήµατα και αισθήσεις πουτα ανακαλύπτεις ύστερα από χρόνια. Οταν βλέπω παλαιότερες ταινίες, µου φαίνονται πολύ διαφορετικές από τότε που τις έφτιαξα. Εχει πολλά βιωµατικά στοιχεία «Το ταξίδι...», µιας κι εσείς ζήσατε στη Μυτιλήνη από παιδί;Οντως είναι µιαπολύ βιωµατική ταινία, παρ’ όλο που οι άνθρωποι και τα γεγονότα δεν είναι ακριβώς τα ίδια µε αυτά που έζησα. Οι ρόλοι χτίζονται µε τα υλικά που ο σκηνοθέτης ή ο συγγραφέας έχει µέσα του.Μετά όµως αυτονοµούνται, γίνονται «άλλοι». Μου άρεσε πολύ το φινάλε της ταινίας του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Τα οπωροφόρα της Αθήνας» µε τη συνάντηση του συγγραφέα µε τον λογοτεχνικό του ήρωα.

Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, ηπαρουσία του ήρωα είναι σε «υποκειµενικό πλάνο» _ είναι η κάµερα στην οποία όλοι οι άλλοι µιλάνε _ και µόνο στο φινάλε αποκαλύπτεται το πρόσωπό του. Και ο Λάκης Παπαστάθης των ταινιών «Τον καιρό τωνΕλλήνων», «Θεόφιλος», «Το µόνον της ζωής του ταξείδιον», εξηγεί: «Τριάντα πέντε χρόνια που σκηνοθετώ εκποµπές του «Παρασκηνίου» ο φακός είναι στραµµένος στον προσκεκληµένο µας. Ο σκηνοθέτης ή ο δηµοσιογράφοςδεν φαίνονται, είναι κρυµµένοι πίσω από την κάµερα ή µάλλον είναι η ίδια η κάµερα. Το ίδιο συµβαίνει και στο «Ταξίδι...»: βλέπουµε αυτό που βλέπει ή κινηµατογραφεί ο ήρωας, χωρίς όµως να φαίνεται. Ωσπου στο τέλος, όταν ο νόστος ολοκληρώνεται, αντικειµενοποιείται. Γίνεται ένας από αυτούς που κινηµατογραφούσε. Μπαίνει στον κύκλο της ζωής». Λέγοντάς του πως η ταινία του ισορροπεί µεταξύ εγκεφαλικού πόνου και νοσταλγίας για τοχθες που χάθηκε οριστικά, ο ίδιος επισηµαίνει ότι «δεν κλαίει για τον κόσµο που χάθηκε, προσπαθεί να τον αναβιώσει µε τη µνήµη και την αγάπη. Κι επειδή ο ήρωαςείναι κινηµατογραφιστής καταφεύγει στο πιο άµεσοείδος του σινεµά,τη µυθοπλασία, γιανα ξαναζήσει µαζί µε τους ήρωες».

Μπορούµε να πούµε πως στο «Ταξίδι...» υπάρχει ο Λάκης Παπαστάθης όλων των προηγούµενων ταινιών;∆εν µπορείς να ξεφύγεις απότον εαυτό σου κάνοντας µια ταινία. Ακόµη κι αν η ταινία είναι επιστηµονικής φαντασίαςή θρίλερ. Το σινεµά είναι φιλµικό κείµενο και αποκαλύπτει τον γραφικό χαρακτήρα τουσκηνοθέτη, χωρίςαυτός να το συνειδητοποιεί. Οπωςακριβώς ότανγράφουµε. Αλλωστε αυτό«το λίγοτου κόσµου» που προσπαθεί ο καθένας να εκφράσει αποδεικνύεται τόσο ανεξάντλητο που δεν σου φτάνει µια ζωή. Ενα φιλµ «απολογισµός» της ζωής σας;Και για µένα όταν γύριζα κατά καιρούς στη Μυτιλήνη ο νόστος έµοιαζε ανέφικτος, µισός. Ολα είχαν αλλάξει, οι περισσότεροι που γνώριζα είχαν φύγει.

Ενιωθα ξένος. Κι όµως τελειώνοντας την ταινία κατάλαβα πως το ίδιο το φιλµ ήταν η δική µου επιστροφή στο νησί, η πραγµατοποίηση _ επιτέλους _ του αδύνατου νόστου. Λες και η επιστροφή γίνεται εφικτή µόνο όταν η µνήµη οδηγεί στη δηµιουργία, σε µια σύνθεση του παρόντος µε τα χνάρια που απέµειναν µισοσβησµένα, µε τη γλώσσα, µε τους ανθρώπους που έζησαν κάτω από το ίδιο φως του νησιού.

Αυτές τις µέρες έχουµε ένα νέο σχέδιο νόµου από το ΥΠΠΟT. Πώς το βλέπετε;∆ιαφωνώ µε τη φιλοσοφία του νοµοσχεδίου που µεταθέτει το κέντρο της δηµιουργικής διαδικασίας από τον σκηνοθέτη στον παραγωγό. Κανένας αξιόλογος καλλιτέχνης δεν θα δεχόταν έναν παραγωγό που θα είχε τον πρώτο λόγο στην υλοποίησητης ταινίας του. Το ότι η γενιά του ΝέουΕλληνικού Κινηµατογράφου δηµιούργησε το µοντέλο του παραγωγού - σκηνοθέτη ήταν µια κίνηση ελευθερίας που προέκυψε από το γεγονός πως οι παραγωγοί της εποχής µάς γύρισαν την πλάτη λοιδορώντας ό,τι ευγενέστερο δηµιούργησε τότε ο κινηµατογράφος µας. Γνωρίζω πως η πλειονότητα των νέων κινηµατογραφιστών στηρίζουν το νοµοσχέδιο που περιέχει µερικά πολύ θετικά άρθρα. Αυτοί έχουν τον δρόµο µπροστά τους και είναι σεβαστή κάθε απόφασή τους.

«Μόνες τους οι εικόνες δεν σηµαίνουν τίποτα»

Στην ταινία του Λάκη Παπαστάθη πρωταγωνιστούν οι Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Μαρία Ζορµπά, ∆ηµήτρης Καταλειφός, Λουκία Μιχαλοπούλου, Νικόλας Παπαγιάννης, Θόδωρος Κατσαδράµης, Φωκίων Σπύρογλου, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Ελένη Γερασιµίδου και Σµαράγδα Σµυρναίου.

Ο ήρωας της ταινίας είναι κινηµατογραφιστής όπως κι εσείς. Τι έχετε αποκοµίσει στη ζωή σας µέσα από τον κινηµατογράφο;Η µόνη αποβολή που πήρα στο Γυµνάσιο ήταν επειδή µε έπιασε ένας καθηγητής µου, αργά το βράδυ, στον κινηµατογράφο «Αρίωνα». Υπήρχε τότε στη Μυτιλήνη ένας µαγικός δρόµος µε τρεις κινηµατογράφους και τη ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη δίπλα δίπλα. Τετραλογία! Ενας καθηγητής µου έλεγε πως ευτυχώς που υπάρχει εκεί η βιβλιοθήκη για να αντισταθµίζεται κάπως η χυδαιότητα των κινηµατογράφων! Τόλµησα να διαφωνήσω. Στη Μυτιλήνη έζησα τη µαγεία της σκοτεινής σάλας και ένιωθα πως η οθόνη έµπαινε µέσα µου σαν φωτεινό ποτάµι. Με το πέρασµα του χρόνου κατάλαβα πως ό,τι και να κάνεις στο σινεµά δεν µπορείς να ξεφύγεις από την πραγµατικότητα. Με αυτήν πρέπει να λύσεις τους λογαριασµούς σου. Μόνες τους οι ωραίες εικόνες του κινηµατογράφου δεν σηµαίνουν τίποτα.