Γράφει η Χαρά Ζήκα *
Στην εποχή μας φαίνεται σαν να είναι όλα γνωστά. Βγαίνει στην τηλεόραση ο κάθε εξειδικευμένος επιστήμονας, εκφράζει τις απόψεις του με απολυτότητα, εμείς προσκυνούμε αυτά που λέει και τα αποδεχόμαστε δίχως κριτική. Δεν αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει γύρω μας και μέσα μας, με τη δικαιολογία ότι δεν έχουμε χρόνο.
Δεν ασχολούμαστε καν με την πιο αινιγματική κατάσταση της ζωής μας, την ονειρική. Όλοι βλέπουμε όνειρα, άλλες φορές δεν τα θυμόμαστε και άλλες φορές τα ζούμε σαν να είναι πραγματικότητα. Όταν δεν κοιμόμαστε, είμαστε σε εγρήγορση, προσπαθούμε να αποκτήσουμε όσα επιθυμούμε και να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας. Όταν κοιμόμαστε είναι σαν να μεταφερόμαστε σε μια διαφορετική μορφή ύπαρξης. Άλλες φορές τρομάζουμε και πεταγόμαστε αναστατωμένοι από το κρεβάτι με την καρδιά να χτυπά σαν τρελή, νιώθοντας ευγνωμοσύνη που είναι απλά ένα όνειρο. Και άλλες φορές ξυπνάμε με ένα χαμόγελο στα χείλη, που μένει για ολόκληρη τη μέρα. Στα όνειρα παίζουμε διάφορους ρόλους, κατορθώνουμε υπερφυσικά πράγματα όπως το να πετάμε, να μεταβαίνουμε ακαριαία από το ένα μέρος στο άλλο, να ζούμε σε άλλες εποχές, να συνευρισκόμαστε με άτομα που δεν υπάρχουν πια στον φυσικό κόσμο και γενικά ο ονειρικός κόσμος δεν διέπεται από τη λογική, ούτε από τη νευτώνεια φυσική.
Στην ενύπνια ζωή αντιλαμβανόμαστε τον χώρο και τον χρόνο διαφορετικά. Ωστόσο αποτελούν μια πραγματικότητα, όπως κάθε εμπειρία που έχουμε στην ξύπνια ζωή μας. Κι εδώ προκύπτει η απορία. Ποια είναι η πραγματικότητα τελικά; Πολύ ωραία το εξέφρασε ένας κινέζος μύστης, ο Τσουανγκ Τσου: «Ονειρεύτηκα πως ήμουν πεταλούδα και πετούσα δώθε κείθε. Ξαφνικά ξύπνησα και ανακάλυψα πως ήμουν πλαγιασμένος. Τώρα δεν ξέρω αν είμαι άνθρωπος που ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα ή πεταλούδα που ονειρεύεται πως είναι άνθρωπος».
Στα όνειρα χρησιμοποιείται μια παγκόσμια γλώσσα, κοινή για όλους τους λαούς και τους πολιτισμούς. Τα γράμματά της είναι σύμβολα που χρειάζεται να αποκωδικοποιηθούν. Είναι ένας μυστικός κώδικας μέσα από τον οποίο γίνεται μια επικοινωνία του εαυτού με τον ίδιο τον εαυτό. Είναι μια γλώσσα που πρέπει να αρχίσουμε να την κατανοούμε για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Τα βαθύτερα συναισθήματά μας, οι εσώτερες σκέψεις αναδύονται σαν αισθητές εμπειρίες μέσω των ονείρων και θα πρέπει να είμαστε σε θέση να κάνουμε τη μετάφραση. Βέβαια, μερικά σύμβολα έχουν διαφορά στο νόημά τους ανάλογα με τον πολιτισμό ή τις εμπειρίες του κάθε ατόμου. Για παράδειγμα, αν δω τουρκική σημαία στον ύπνο μου, δε θα έχω τα ίδια συναισθήματα που θα είχε ένας Τούρκος. Αν δω ότι μπαίνω σε ασανσέρ και ανεβαίνω σε έναν ψηλό ουρανοξύστη στη Νέα Υόρκη, για μένα θα ήταν μια ωραία εμπειρία αλλά θα ήταν τρομακτικό για κάποιον που πάσχει από κλειστοφοβία ή για κάποιον άλλο που φοβάται τα ύψη.
Ο πιο γνωστός ψυχολόγος που ασχολήθηκε με τα όνειρα ήταν ο Φρόιντ, ο οποίος στηρίχτηκε πολύ στη libido και στην έκφραση των παράλογων επιθυμιών που όλοι έχουμε και προέρχονται από την παιδική ηλικία. Αργότερα ο Γιούνγκ προσπάθησε να διορθώσει τη θεωρία του Φρόιντ αλλά κι εκείνος έφτασε να υποστηρίζει δογματικά ότι τα όνειρα προέρχονται από μια υπερβατική πηγή.
Οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν με τα όνειρα. Ο Σωκράτης υποστήριζε ότι είναι η φωνή της συνείδησης, την οποία πρέπει να παίρνουμε πολύ σοβαρά υπόψη. Άλλοι διατύπωσαν την άποψη ότι είναι αποτέλεσμα σωματικών ερεθισμών, όπως κρύο, ζέστη ή πιάσιμο. Κάποιοι πίστευαν πως είναι η φωνή του ανώτερου εαυτού ή επέμβαση κάποιας θεότητας. Μάλιστα, δημιούργησαν ονειροκριτικά συγγράμματα για την ερμηνεία των ονείρων αλλά και για την πρόβλεψη του μέλλοντος. Προσωπικά θεωρώ ότι ο Αριστοτέλης στα έργα του «Περί ενυπνίων», «Περί ύπνου και εγρηγορήσεως» και «Περί της καθ’ ύπνον μαντικής» δίνουν μια πολύ καλή ερμηνεία για τη φύση των ονείρων.
Αν και ο ύπνος έχει αποκληθεί «αδερφός του θανάτου», πιστεύω ότι τη μεγαλύτερη ελευθερία την βιώνουμε στα όνειρά μας. Δεν υπάρχει βαρύτητα, δεν υπάρχουν αποστάσεις, δεν υπάρχει χρόνος, ούτε περιορισμοί. Μπαίνουμε στο βασίλειό μας, σε μια κατάσταση αυτοεμπειρίας και εκεί μπορούν να συμβούν τα πάντα. Αυτές τις έντονες εμπειρίες της νύχτας θα πρέπει να τις ερμηνεύουμε, όχι με τη βοήθεια ενός ονειροκρίτη αλλά με ένα προσωπικό «λεξιλόγιο», το οποίο θα αναπτύξουμε με την συνεχή παρατήρηση και καταγραφή των ονείρων μας. Όπως αναφέρεται στο Ταλμούδ: «Τα όνειρα που δεν ερμηνεύτηκαν είναι σαν τις επιστολές που δεν ανοίχτηκαν ποτέ».
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
