Μια παρεξηγημένη επιστήμη
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έκαναν τις πρώτες απόπειρες ορισμού της ύλης. Ο Θαλής ο Μιλήσιος υποστήριξε ότι «το ύδωρ είναι η αρχή των πάντων», ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης εισήγαγε τη θεωρία της διατήρησης της ύλης και ο Αριστοτέλης διατύπωσε τη θεωρία των τεσσάρων στοιχείων. Από τότε διατυπώθηκαν έννοιες που στοιχειώνουν ακόμη τη χημεία. Πρόκειται για μια πολύ παρεξηγημένη επιστήμη παρόλο που την εξασκούμε καθημερινά όλοι μας, από τη στιγμή που θα ξυπνήσουμε και θα φτιάξουμε ένα υδατικό διάλυμα καφέ μέχρι τη στιγμή που θα κοιμηθούμε και θα χρησιμοποιήσουμε μια οδοντόπαστα.
Δίνω δίκιο σε εκείνους που προσπαθούν να κρύψουν ένα μορφασμό αποστροφής όταν ακούνε τη λέξη χημεία. Την έχουν συνδέσει με ακαταλαβίστικους κανόνες και μισητούς χημικούς τύπους που τους βασάνιζαν προκειμένου να περάσουν το μάθημα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα σχολικά εγχειρίδια δε μας έμαθαν ότι χημεία είναι καθετί που αντικρύζουμε γύρω μας, στη γη, στον ουρανό, στη θάλασσα, μέσα μας. Δε μας εξήγησαν ότι καθετί που μυρίζουμε, που αναπνεόυμε, που πίνουμε, που τρώμε είναι χημικά μόρια, το ίδιο και το σώμα μας. Αλήθεια πόσες χημικές αντιδράσεις γίνονται συνεχώς, μέρα και νύχτα, μέσα σ’ αυτό το τέλειο εργαστήριο, το σώμα μας! Η σταθερότητα της θερμοκρασίας, η σκέψη, η ανάσα, η κίνηση, η όσφρηση, η γεύση ακόμη και τα συναισθήματά μας σχετίζονται με χημικές ουσίες που εκκρίνει ο οργανισμός μας.
Χωρίς αμφιβολία, η σπουδαιότερη χημικός είναι η φύση. Την επόμενη φορά που θα δείτε ένα λουλούδι, σκεφτείτε ότι είναι ένα εργοστάσιο που χρησιμοποιεί ως πρώτες ύλες τις ηλιαχτίδες, τα μόρια του νερού και του αέρα. Πολύ ταπεινά, αθόρυβα και διακριτικά, χωρίς να ρυπαίνει το περιβάλλον παράγει προϊόντα ανεκτίμητης αξίας: χρώματα, αρώματα, ομορφιά και αρμονία. Η φύση επιφυλάσσει και άφθονες εκπλήξεις. Ο γραφίτης του φθηνού μολυβιού αποτελείται από άτομα άνθρακα όπως και το πανάκριβο διαμάντι! Η μόνη διαφορά είναι ότι στο γραφίτη τα άτομα του άνθρακα ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας εξάγωνα ενώ στο διαμάντι σχηματίζουν τετράεδρα.
Η γνώση των νόμων που διέπουν τη συμπεριφορά της ύλης οδηγεί σε αρχιτεκτονικά αριστουργήματα στο μικρόκοσμο. Από απλά μόρια μπορούν να δημιουργηθούν τεράστιες ενώσεις αφάνταστης πολυπλοκότητας, νέα υλικά που εντυπωσιάζουν με τις ιδιότητές τους και φάρμακα αποτελεσματικότερα. Με τη χημεία δημιουργείται μια σύνδεση ανάμεσα στο μικροσκοπικό και στο μακροσκοπικό, στο αδρανές και στο έμβιο.
Μάλιστα, η κβαντοχημεία αποδεικνύει περίτρανα ότι ο άνθρωπος δεν είναι απλός παρατηρητής του σύμπαντος αλλά συνδημιουργός. Οι δυνατότητές μας ως ανθρώπινα όντα είναι απεριόριστες, όμως το ξεχνάμε μέσα στην τρέλα της καθημερινότητας. Το θυμόμαστε όταν καταφέρνουμε κάτι άπιαστο, όταν αναρρώνουμε από μια ανίατη ασθένεια και οι γιατροί μιλούν για θαύμα.
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
