Οι ανύπαρκτοι φόβοι μας
«Ιδιαίτερα με φόβιζε ο ίλιγγος που με έπιανε κάθε φορά που κοίταζα προς τα κάτω από κάποιο ύψος…προσπαθούσα να το διορθώσω με κάπως απότομο τρόπο…ανέβαινα στην ψηλότερη κορφή του καθεδρικού ναού και καθόμουν εκεί για ένα τέταρτο της ώρας περίπου. Ύστερα έβρισκα το κουράγιο να βγω έξω και να σταθώ σε ένα περβάζι…επαναλάμβανα αυτό το μαρτύριο πολλές φορές, ώσπου δεν μου έκανε πια καμία εντύπωση» (Γκαίτε, «Ποίηση και αλήθεια»).
Οι φοβίες είναι ένας μόνιμος φόβος απέναντι σε συγκεκριμένη κατάσταση, η οποία δεν αποτελεί πραγματική απειλή. Η υψοφοβία του Γκαίτε του δημιουργούσε φόβο απέναντι στο ύψος και όχι μήπως πέσει από τον καθεδρικό ναό. Ο ίδιος είχε καταλάβει ότι για να ξεπεράσει τη φοβία, δεν έπρεπε να αποφεύγει το ύψος αλλά να προσεγγίζει την πηγή του φόβου του αργά και σταθερά μέχρι να εξοικειωθεί με την «απειλή». Χρειάστηκε να κοιτάξει «κατάματα» τον φόβο του για να πάψει να φαίνεται μεγάλος στα μάτια του. Υπάρχουν διάφορες φοβίες από τις οποίες υποφέρουν οι άνθρωποι, όπως αγοραφοβία, κλειστοφοβία, αραχνοφοβία, φοβίες ζώων, σωματικές ή σεξουαλικές φοβίες και πολλές άλλες.
Αλλά τι είναι ο φόβος; Είναι ένα συναίσθημα που νιώθουμε όταν απειλούμαστε ή πρόκειται να απειληθούμε, σε μια πραγματική κατάσταση. Οι ψυχολόγοι λένε ότι είναι το πρώτο συναίσθημα που βιώνουμε όταν γεννιόμαστε, αφού βγαίνουμε από το προστατευμένο περιβάλλον της κοιλιάς της μητέρας μας σε έναν άγνωστο και καινούριο κόσμο. Αργότερα μεγαλώνουμε με τον φόβο του μπαμπούλα, ο οποίος θα μας φάει, αν δεν κάνουμε αυτό που θέλουν οι γονείς. Μάλιστα, πολλά παιδιά μεγαλώνουν με τον φόβο της κακοποίησης και της τιμωρίας.
Ως ενήλικες καταλαβαίνουμε ότι ζούμε σε έναν επικίνδυνο κόσμο, όπου οι συνάνθρωποι μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα σκληροί. Συγγενείς και φίλοι σήμερα μας αποδέχονται και μας αγαπούν αλλά όταν βρεθούμε σε μια δύσκολη στιγμή, μπορεί να γυρίσουν το κεφάλι τους αδιάφορα. Σήμερα είμαστε υγιείς αλλά δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει αύριο. Η ασθένεια, το ατύχημα, ο θάνατος, η απόλυση ή η χρεοκοπία μπορεί να μη χτυπήσουν εμάς τους ίδιους αλλά τους αγαπημένους μας. Ποτέ δεν είμαστε εκατό τοις εκατό ασφαλείς, πάντα υπάρχει πιθανότητα να συμβεί κάτι κακό και αυτές οι σκέψεις γεννούν κύματα φόβου που μας καταπίνουν. Ο φόβος είναι παρών στην καθημερινότητά μας, άλλες φορές περισσότερο έντονος κι άλλες λιγότερο. Όταν μας καταλαμβάνει, μας κάνει να πάρουμε λάθος αποφάσεις ή να πάθουμε αυτά που φοβόμαστε και δεν θέλουμε να πάθουμε. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε μια καλή σχέση με κάποιον/α και σκεφτόμαστε «με αγαπάει όσο εγώ;», «τι θα απογίνω αν με αφήσει;», «τι θα γίνει αν με απατήσει;». Ενώ η σχέση πάει καλά, εμείς ανησυχούμε και φοβόμαστε. Και εξαιτίας αυτού του φόβου, καταστρέφεται η εμπιστοσύνη και τελικά η σχέση.
Υπάρχουν κι εκείνοι οι άνθρωποι που επιδιώκουν τον φόβο. Για παράδειγμα μπαίνουν στα τραινάκια του τρόμου, κάνουν bungee jumping, βλέπουν ταινίες τρόμου ή κάνουν πολύ επικίνδυνα πράγματα προκειμένου να ανέβει η αδρεναλίνη τους και να νιώθουν ότι ζουν έντονα. Εθίζονται σ’ αυτό γιατί δεν ξέρουν άλλους τρόπους να απολαύσουν τη ζωή τους.
Ο φόβος δημιουργείται από τις αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή και μας βάζουν μέσα στο άγνωστο. Αν δεν αλλάζει τίποτα, αν όλα μένουν στατικά, δε νιώθουμε φόβο. Νιώθει κανείς ήσυχος αν έχει το ίδιο δωμάτιο, τα ίδια έπιπλα, τις ίδιες συνήθειες, τις ίδιες παντόφλες, τους ίδιους ανθρώπους δίπλα του. Τα πάντα ίδια, ούτε καν μια εσωτερική αλλαγή. Όμως αυτό σημαίνει ότι τα πάντα είναι νεκρά. Αυτό που αποκαλούμε άνετη και βολική ζωή δεν είναι τίποτα άλλο από έναν αδιόρατο τάφο. Γιατί στη ζωή τα πάντα είναι ροή, είναι αλλαγή. Η αλλαγή δίνει ζωντάνια, ζωτικότητα, ενθουσιασμό και ενέργεια.
Για αυτό θα πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να ελέγχουμε τον φόβο που μας προκαλούν οι αλλαγές. Αυτό γίνεται παρατηρώντας την αναπνοή και χαλαρώνοντας το σώμα. Ο φόβος δημιουργεί ένταση στο σώμα και κοφτές αναπνοές, οπότε όταν χαλαρώνουμε, ο φόβος εξαφανίζεται και η αναπνοή γίνεται αργή και βαθιά. Όταν ξέρουμε να χαλαρώνουμε, ο φόβος έρχεται σαν κύμα και απομακρύνεται, δεν απλώνει ρίζες.
Άλλωστε ο φόβος μας είναι ανύπαρκτος, σύμφωνα με τον Sadhguru, Ινδό μυστικιστή: «Ο φόβος υπάρχει επειδή δεν ζεις με τη ζωή αλλά ζεις στο μυαλό σου. Ο κύριος φόβος σου είναι για το τι θα συμβεί στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι ο φόβος σου είναι πάντα για αυτό που δεν υπάρχει. Αν ο φόβος σου είναι για κάτι ανύπαρκτο, τότε είναι εντελώς φανταστικός. Αν υποφέρεις για το μη υπαρκτό, αυτό λέγεται παράνοια. Έτσι, οι άνθρωποι μπορεί απλά να βρίσκονται σε κοινωνικά αποδεκτά επίπεδα παράνοιας. Όλοι πάντα υποφέρουν, είτε για αυτά που έγιναν στο παρελθόν είτε για το τι μπορεί να συμβεί αύριο. Δηλαδή οι άνθρωποι υποφέρουν για κάτι που δεν υπάρχει. Επειδή δεν είσαι ριζωμένος στην πραγματικότητα και είσαι ριζωμένος στον νου, υποφέρεις. Αλλά ο νους είναι κατά ένα μέρος μνήμη και κατά το άλλο μέρος φαντασία. Και τα δύο δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή!»
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
