Αφιέρωμα: Λέσβος και 21η Απριλίου 1967
Οι ξενοκίνητοι δικτάτορες (τρόικα των συνταγματαρχών) είχαν βέβαια πολλές βάρβαρες και απάνθρωπες δουλειές να κάνουν στη Λέσβο από την πρώτη μέρα της συνωμοτικής αρπαγής της εξουσίας, αφού το Αριστερό και Δημοκρατικό Λαϊκό κίνημα ήταν ιδιαίτερα ανεβασμένο στη Λέσβο με τις αγωνιστικές παραδόσεις.
Μια ενδεικτική παράμετρος είναι ότι το κόμμα της Δεξιάς (ΕΡΕ) είχε έρθει τρίτο στο Νομό Λέσβου κατά τις τελευταίες εκλογές πριν τη δικτατορία (Φεβρουάριος 1964) εκλέγοντας μόνο ένα βουλευτή, ενώ η Ένωση Κέντρου εξέλεξε τρεις βουλευτές και η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) δυο βουλευτές.
Η επέλαση των οργάνων της Χούντας ξεκινά Παρασκευή, δυο μέρες πριν την Κυριακή των Βαΐων του 1967. Τις πρώτες δυο μέρες έγιναν στη Μυτιλήνη και στα χωριά συλλήψεις διακοσίων περίπου στελεχών της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη (όπου ήταν ενταγμένοι οι κομμουνιστές, αφού το ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου από την εποχή του Εμφυλίου, και άλλοι αριστεροί σοσιαλιστές). Τα αστυνομικά και στρατιωτικά τζιπ πηγαινοέρχονταν αποσπώντας από τις οικογένειές τους βίαια και παράνομα ειρηνικούς αγωνιστές και τους στοίβαζαν αρχικά στην τότε Ασφάλεια (Τζέιμς Αριστάρχου 15, στο Κιόσκι). Στη συνέχεια τους μετέφεραν στην Παιδαγωγική Ακαδημία (παλαιό κτίριο), όπου διαμόρφωσαν στρατόπεδο κράτησης, ακριβώς στους ίδιους χώρους με τους Ναζί κατακτητές στα 1941-1944 (βλ. ονόματα συλληφθέντων και μαρτυρίες των Σταύρου Σκοπελίτη, Μένιου Αδαμίδη, Βασίλη Παπλωματά και Χαράλαμπου Αναγνωστή).
Από τους πρώτους συλλαμβάνουν τον πρώτο πολίτη της Λέσβου, τον λαοπρόβλητο και ιδιαίτερα αγαπητό Δήμαρχο Μυτιλήνης Απόστολο Αποστόλου (Δάσκαλο). Για γραφειοκρατικούς λόγους έπρεπε κάποιος να υπογράφει ως Δήμαρχος (μέχρι να διορίσουν χουντικούς στους ΟΤΑ), γι’ αυτό καλούν τους εκλεγμένους με σειρά ψήφων στο γραφείο Δημάρχου, όπου γνωστοί ασφαλίτες της εποχής τούς δίνουν να υπογράψουν συγχαρητήριο τηλεγράφημα στην «Εθνοσωτήριον Επαναστατικήν Κυβέρνησιν», ως προϋπόθεση για να αναλάβουν Δήμαρχοι. Οι προσκαλούμενοι δεν υπογράφουν και άμεσα κλείνονται στο στρατόπεδο της Ακαδημίας. Φτάνει και η σειρά του Γιώργου του Σκαμπαβία, κουρέα και χιουμορίστα, ο οποίος έδειξε σα να έχει διάθεση συνεργασίας. Αφού κάθισε στο γραφείο Δημάρχου τους είπε: «Περιμένετε, βρε παιδιά, να σας κεράσω ένα καφέ, Δήμαρχος είμαι…» Διάβασε τη δήλωση υποταγής στο νέο καθεστώς και τους είπε: «Άντε, ρε παιδιά, πάρτε με κι εμένα. Τουλάχιστον έγινα και για ένα τέταρτο Δήμαρχος Μυτιλήνης!». Σαν παλιά καραβάνα, προσπαθούσε να διακωμωδήσει την τραγική κατάσταση. Από τους πρώτους συνέλαβαν και τους δύο βουλευτές Λέσβου της ΕΔΑ, Θεόφραστο Παππά και Νίκο Γανίτη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Μερόπης Φράγκου που σε ηλικία 6 χρονών της απέσπασαν και τους δύο γονείς της που τους εξόρισαν. ( μαρτυρία Μερόπης Φράγκου).
Τις πρώτες μέρες απαγορεύτηκε η κυκλοφορία εκτός οικιών από την «δύσιν του ηλίου» και πάλι ακριβώς όπως τις μέρες της Κατοχής! Αρχίζουν αμέσως τα εμβατήρια στο ραδιόφωνο που κατέλαβαν οι πραξικοπηματίες, τα ανακοινωθέντα, τα «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν!» και στη συνέχεια εξαπλώνουν την τρομοκρατία, τη βαρβαρότητα και το χαφιεδισμό. Την Τρίτη 25/4/1967 η Στρατιωτική Διοίκηση Λέσβου προειδοποιεί με ανακοίνωσή της: «Πας όστις διαδίδει καθ’ οιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις ή φήμας δυναμένας να προκαλέσουν ανησυχίαν ή φόβον θα συλλαμβάνεται και θα παραπέμπεται εις το Στρατοδικείον…»
Από την πρώτη μέρα επιβλήθηκε σκληρή και απόλυτη ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ στις τοπικές εφημερίδες από λογοκριτές της Χούντας, ειδικούς στη δημοσιογραφία… και στη φιλολογία… Οι βολεμένοι έχοντες και κατέχοντες γίνονται κόλακες της χούντας των ξενοκίνητων φανφαρόνων, προεξαρχόντων των μητροπολιτών. Δημόσια βουβαμάρα, αλλά συνθηματική μουρμούρα στα λαϊκά στέκια ( αφήγηση του δημοσιογράφου Γιώργου Σκούφου). Απολύθηκαν όλοι οι Δήμαρχοι και οι Κοινοτάρχες μαζί με τα δημοκρατικά εκλεγμένα μέλη των Συμβουλίων και διορίστηκαν παντού χουντικοί, αρκετοί από τους οποίους είχαν μειοψηφήσει στις τελευταίες Δημοτικές εκλογές του 1964! Στις 4 Μαΐου ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΙ στη Λέσβο με απόφαση του Γενικού Επιτελείου Στρατού 11 Σωματεία Οικοδόμων και Εργατών Γης !!! Διορίζονται χουντικοί στη Διοίκηση του Εργατικού Κέντρου.
Διορίστηκαν παντού χουντικοί εγκάθετοι, που άρχισαν τις εκκαθαρίσεις αριστερών και δημοκρατικών. Απολύθηκαν πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι, μεταξύ αυτών ο Νότης Παναγιώτου, λαμπρός φιλόλογος, κατοπινός Δήμαρχος Μυτιλήνης. Απολύσεις και δυσμενείς μεταθέσεις αξιόλογων εκπαιδευτικών και καλοθελητές πρόθυμοι χαφιέδες (με το αζημίωτο) βρέθηκαν να «καρφώνουν» αντεθνικές πράξεις. Έτσι αρκετοί συντοπίτες μας παραπέμφθηκαν στο Έκτακτο Στρατοδικείο, όπως για παράδειγμα ο μουσικός Κώστας Πατλάκας (αξέχαστος λαϊκός φιλόσοφος) γιατί σε καφετέρια έπαιξε με την κιθάρα του τις νότες του… απαγορευμένου τραγουδιού «Στρώσε το στρώμα σου για δυο», του Μίκη Θεοδωράκη. Ο εισαγγελέας που τον γνώριζε, σαν θαμώνας της καφετέριας «ΦΟΝΤΑΝΑ» της προκυμαίας Μυτιλήνης, ζήτησε αναστολή της ποινής, με άμεσο αποτέλεσμα να μετατεθεί ο ίδιος στον Έβρο!! ( αφήγηση του στρατηγού Αριστείδη Κάγκου για την κατάσταση που επικρατούσε μέσα στον Στρατό). Εκβιασμοί και απειλές σε επαγγελματίες να απολύσουν υπαλλήλους με αντιφασιστικά φρονήματα, βροχή οι μηνύσεις Αστυνομίας και Αγορανομίας εις βάρος επαγγελματιών με… φάκελο !! Προπαγάνδα στα σχολεία με έτοιμους λόγους που υποχρέωναν τους καθηγητές να βγάζουν, ως «Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση» υπέρ της «Εθνοσωτηρίου» που δήθεν μας… έσωσε από τον… «κομμουνισμόν και την αναρχίαν…»
Η αρχαΐζουσα καθαρεύουσα επανέρχεται στα σχολεία, αφού καταργείται ως αντεθνική η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των Ευάγγελου Παπανούτσου και Λουκή Ακρίτα με τη δημοτική μας γλώσσα. Τα σχολικά βιβλία σταμπάρονται με το «πουλί» της Χούντας και «διορθώνονται» με κατασκότεινο περιεχόμενο διαστρέβλωσης ιστορικών γεγονότων. ( αφήγηση Δημήτρη Μπουρνού). Απαγορεύεται η… ΑΚΡΟΑΣΗ τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη, καθώς και ξένων ραδιοφωνικών σταθμών. Για παράδειγμα στις 26-9-1967 συλλαμβάνεται η Παναγιώτα Αδαλή, διότι «ηκροάτο την ελληνικήν εκπομπήν του Ραδιοφωνικού Σταθμού Σόφιας…» Στις 13-12-1967 έρχεται στη Μυτιλήνη ο Παττακός να… επιθεωρήσει τη… στερεότητα του… γύψου και τα έργα των εγκάθετών του. Έχει βέβαια διοριστεί από τις 8-6-1967 δερβέναγας Νομάρχης ο περιώνυμος Δορκοφίκης, ο οποίος με σκαιότητα, απειλές, απολύσεις, μεταθέσεις, ευνοιοκρατία και εγκαθίδρυση ημετέρων, προσπαθεί να επιβάλει τη χουντική διοίκηση. Τραβολογούν (με εκβιασμούς στις οικογένειες) μικρά παιδιά στους «ΑΛΚΙΜΟΥΣ», για να τα διαπαιδαγωγήσουν κατά τα χιτλερικά και τετατροαυγουστιανά πρότυπα!
Ο Λέσβιος σκηνοθέτης Τζέιμς Πάρις χρηματοδοτείται αφειδώς, για να γυρίζει με συμμετοχή στρατιωτικών μονάδων και εξοπλισμού χουντικές ταινίες, όπως «Τα σύνορα της προδοσίας». Το πανέμορφο νησί μας χαρακτηρίζεται ακόμα και ως τόπος εκτόπισης, αφού εκτοπίζονται από τη Χούντα στο Πλωμάρι ο Ταξίαρχος Οπρόπουλος, ο Γεράσιμος Βασιλάτος και ο Γιώργος Κατσιφάρας (κεντρώοι). Την ίδια ώρα έχουν εκτοπισθεί στον Άη Στράτη οι Αλευράς, Αγγελούσης και Μυλωνάς, βουλευτές της Ένωσης Κέντρου.
Αλλά ας γυρίσουμε στους πολιτικούς κρατουμένους στο Στρατόπεδο Παιδαγωγικής Ακαδημίας Μυτιλήνης όπου έμειναν για 12 μέρες και πολλοί αρρώστησαν λόγω των άθλιων συνθηκών, την έλλειψη ειδών διαμονής, υγιεινής και διατροφής. Ο Βασίλης Παπλωματάς διηγείται: «Το Σάββατο της Ανάστασης ήρθε ο Δεσπότης και μας «ανέστησε». Τότε θυμάμαι ότι είχαμε πέσει πάνω του, με πρώτο το Δάσκαλο Αποστόλου, και τον παρακαλούσαμε να μεσολαβήσει να αφήσουν ελεύθερες 5-6 γυναίκες που ήταν μαζί μας. «Να κοιτάτε τη δουλειά σας» μας απάντησε αυτός.»!! ( Είχαν συλλάβει τις : Καίτη Ευστρατίου (Φουντή), Χαρίκλεια Λύκου, Βαγγελιώ Σαμαρά, Ειρήνη Τσακυράκη, Μαρίτσα Φράγκου).
Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου Μυτιληνιές μητέρες επισκέφτηκαν τον Δέσποτα (αρχές 1974) και τον παρακάλεσαν να μεσολαβήσει για να μην βασανίζονται τα παιδιά τους (που είχαν συλληφθεί) στα κολαστήρια της Χούντας. Τις απέπεμψε με σκαιό τρόπο λέγοντας «Να μην τα αφήνατε να μπλέξουν…» Είχε ξεχάσει όσα ανθρώπινα και χριστιανικά είχε διδαχθεί το 1944 ως νεαρός πρωτοσύγκελος από το λαμπρό Ιεράρχη Διονύσιο, Μητροπολίτη Μηθύμνης και Πρόεδρο της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ κατά την απελευθέρωση!!
Τη Λαμπροτετάρτη 3 Μαΐου 1967, αργά το βράδυ, οι πολιτικοί κρατούμενοι μεταφέρονται στοιβαγμένοι με στρατιωτικά ρέο στο αρματαγωγό «ΑΞΙΟΣ» (που είχε αράξει στον προλιμένα μπροστά στο σημερινό Τελωνείο), όπου παστώνονται στα αμπάρια χωρίς τουαλέτες. Ζούσαν στην αγωνία για την τύχη τους, αφού δεν γνώριζαν αν τους οδηγούν σε εκτέλεση ή εξορία ή στρατοδικείο. Μέσω Χίου, όπου φορτώνονται κι άλλοι συλληφθέντες από Χίο και Σάμο, οδηγούνται με το αρματαγωγό «ΝΑΞΟΣ» στη Γυάρο, ενώ η τρικυμία τους εξουθενώνει με ναυτία. Για την «ανάγκη» τους έπρεπε να πάνε στο μισάνοιχτο καταπέλτη!! ( Από το βιβλίο αναμνήσεων του Παναγιώτη Βόλια τότε γραμματέα της νομαρχιακής επιτροπής Λέσβου της ΕΔΑ).
Πετάχτηκαν στη Γυάρο σε απάνθρωπες συνθήκες 14000 πολιτικοί κρατούμενοι για να… ανανήψουν σφιγμένοι στο «γύψο» της Χούντας, που ήθελε να τους… αναμορφώσει!! Χωρίς στέγη, νερό, τροφές, γιατρούς, μόνο με πλήθος τρωκτικά και σκορπιούς! !
Στα μέσα του 1967 άνοιξαν στρατόπεδα στη Λέρο (Παρθένι και Λακκί) όπου τους χώρισαν για να τους εκβιάζουν και να τους απειλούν…«Σαράντα χρόνια βαστούν οι δικτατορίες του Φράνκο στην Ισπανία και του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία… Εδώ θα αφήσετε τα κόκαλά σας… Δεν θα ξαναδείτε τα παιδιά και τους δικούς σας…». Τις γυναίκες κρατούμενες τις μετέφεραν στις Φυλακές Αλικαρνασσού στην Κρήτη και τους νεολαίους στις Φυλακές Ωρωπού.
Οι κρατούμενοι μόνοι τους οργάνωσαν τη ζωή και την αντίστασή τους, αποκρούοντας την καταναγκαστική εργασία. Μετά τη διεθνή κατακραυγή και τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε ευρωπαϊκές χώρες και όπου υπήρχε ελληνισμός, οι Χουντικοί αναγκάστηκαν σταδιακά από τα μέσα του 1969 να απολύουν πολιτικούς κρατουμένους, και να τα κλείσουν τελικά τα στρατόπεδα στα τέλη του 1971, μετά από τεσσεράμισι χρόνια απάνθρωπου εγκλεισμού και εξόντωσης ανθρώπων.Ξανάνοιξαν το στρατόπεδο της Γυάρου μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου έως την πτώση της Χούντας.
Παρά τις απειλές, τους εκβιασμούς και τους εξευτελισμούς, μέσω των οικογενειών τους οι πολιτικοί κρατούμενοι ως Πρώτοι Αντιστασιακοί άνοιξαν το δρόμο που ακολούθησαν Αντιστασιακές Οργανώσεις που σταδιακά δυνάμωναν και πλήθαιναν.
Παράλληλα βέβαια επεκτείνονταν οι συλλήψεις, τα εγκληματικά βασανιστήρια, τα στρατοδικεία, οι δίκες, οι καταδίκες και οι φυλακίσεις, αλλά ταυτόχρονα ανέβαινε και η λαϊκή αλληλεγγύη στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Σπουδαστές της Λέσβου, που οργανώνονται στις μεγάλες πόλεις, δημιουργούν μυστικές οργανώσεις και στη Λέσβο (κυρίως ενταγμένοι στην ΑΝΤΙΕΦΕΕ, στο ΠΑΜ ΝΕΩΝ, στη ΚΝΕ και σε άλλες Οργανώσεις). Πέφτουν αντιχουντικές προκηρύξεις τα Χριστούγεννα του 1968, το Πάσχα του 1969, τον Ιούνιο του 1973 σε Μυτιλήνη και Πλωμάρι, γράφονται συνθήματα στους τοίχους. Όταν επιστρέφουν οι απολυμένοι πολιτικοί κρατούμενοι ανασυγκροτούν τις αριστερές αντιστασιακές οργανώσεις με κάθε συνωμοτικό μέτρο, για να αποφύγουν νέες συλλήψεις, αφού παρακολουθούνται στενότατα.
Αντιφασιστικά έντυπα κυκλοφορούν παράνομα. Το κλίμα αλλάζει σταδιακά, η τρομοκρατία περνά όλο και λιγότερο, η οικονομική κρίση δυναμώνει την κατακραυγή ιδιαίτερα μετά το 1972 και στο νησί μας.
Από τα λογοκριμένα κείμενα του αγιασώτικου καρναβαλιού ξεφεύγει ο αλαλούμ λόγος του Κώστα Βουλβούλη, που μιμούμενος τους λόγους του δικτάτορα, «μπουρδολογεί»
Στην αισθητική των χουντικών δεν ταιριάζουν τα πανέμορφα καφενεδάκια στα Τσαμάκια που τα γκρεμίζει (με τη συνενοχή του διορισμένου χουντικού Δημοτικού Συμβουλίου) ο ΕΟΤ του Μπαλόπουλου, γνωστός από το σκάνδαλο για τα σάπια κρέατα που διοχέτευε στο Στρατό και την αγορά.
Μετά την εγκληματική χουντική προδοσία στην Κύπρο, τον Ιούλη του 1974 τα αμερικανονατοϊκά αφεντικά αποσύρουν την Χούντα τους, επαναφέροντας τον ελεγχόμενο Κοινοβουλευτισμό, ώστε να αποτρέψουν τις εξεγέρσεις της Νεολαίας και των εργαζομένων, που ιδιαίτερα από το 1973 είχαν θεριέψει.
Την πλήρη λογοκρισία, τη μεταχουντική έλλειψη διάθεσης για ριζική αποχουντοποίηση τα χρόνια που πέρασαν και τα οξύτατα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο Λαός μας εκμεταλλεύονται νεοναζιστές και ακροδεξιοί παράγοντες, προσπαθώντας να εξωραΐσουν την άθλια χουντική επταετία 1967-1974 με παραπλανητικά μυθεύματα.
Σε διατεταγμένη υπηρεσία της CIA, ξένων και ντόπιων συμφερόντων που ρήμαξαν την οικονομία της χώρας, χωρίς δημοσιότητα βέβαια, υπηρέτησαν τους προστάτες τους για να ματαιώσουν τις εκλογές του Μαΐου 1967, που θα αναδείκνυαν δημοκρατική προοδευτική πλειοψηφία στη Βουλή, για να καλύψουν το ΝΑΤΟ στους επιθετικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή και να ξεπουλήσουν την Κύπρο.
Ούτε «πατριώτες» ούτε «αγνοί» ούτε «τίμιοι» οι εγκάθετοι, που το πρώτο τους νομοθέτημα ήταν ο διπλασιασμός απολαβών, πρωθυπουργού, υπουργών και αξιωματούχων για να ευλογήσουν τις… τσέπες τους. Οικογενειοκρατία, ξεπούλημα σε ξένα συμφέροντα, διαφθορά κρυμμένη στην ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ! !
Καμιά λύση κανενός προβλήματος των εργαζομένων, της νεολαίας, των ανέργων, των ηλικιωμένων δεν επιφέρει ο νεοφασισμός, απροκάλυπτος ή καλυμμένος πίσω από τον ψευτοπατριωτισμό και τον ρατσισμό. Μόνο βαρβαρότητα, απανθρωπιά και εξυπηρέτηση σκοτεινών συμφερόντων που τον υποθάλπουν.
-----------------
* Όσα αναφέρονται στο παραπάνω κείμενο και στα παραρτήματα συγκεντρώθηκαν από προσωπικές μαρτυρίες και αφηγήσεις, δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων Νέα Πορεία (αφιέρωμα 19/4/1994 που επιμελήθηκε ο Παναγιώτης Λενέτης), Νέο Εμπρός και Εμπρός. Όλες τις αναφερόμενες μαρτυρίες είναι αναρτημένες στην Ομάδα των Φίλων Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας
φωτο: το παλιό Διδασκαλείο Μυτιλήνης όπου έστησαν στρατόπεδο πολιτικών κρατούμενων, όπως έκαναν και οι Ναζί στην κατοχή / σκηνές από το ξερονήσι της Γυάρου όπου σε άθλιες συνθήκες στοίβαξαν χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους / τριανδρία της Χούντας με...φράκα και ημίψηλα.../ από την δίκη στο χουντικό στρατοδικείο το 1967, αγωνιστών του Πατριωτικού Αντιδιχτατορικού Μετώπου. Ανάμεσά τους η Άννα και η Ρηνιώ Παπανικόλα, σύζυγος και κόρη του Στρατή Παπανικόλα.
