Γράφει ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής / Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας
Βαθιές είναι οι ρίζες του εργατικού και επαναστατικού κινήματος στη Λέσβο. Ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα μαρτυρούνται οι πρώτες συνδικαλιστικές οργανώσεις (βυρσοδεψών, καπνεργατών, τσαγκάρηδων, ραφτών, νηματουργών κ.ά.), ως αποτέλεσμα της βιοτεχνικής και βιομηχανικής ανάπτυξης του νησιού και της συνακόλουθης εμφάνισης ακμαίου εργοστασιακού προλεταριάτου.
Το 1887 ιδρύεται η Εργατική Αδελφότης Μυτιλήνης και ο γιατρός Προκόπης Λευκίας κάνει διάλεξη με θέμα «Περί εργασίας και εργάτου», η οποία κυκλοφορεί σε φυλλάδιο το 1888.
Το 1909 δημιουργείται στη Μυτιλήνη η πρώτη σοσιαλιστική ομάδα. Τα μέλη της συγκεντρώνονται στο θέατρο Καψιμάλη και μιλούν για κοινωνική προκοπή και δικαιοσύνη. Η ομάδα αυτή πρωτοστατεί στους αγώνες για το δημοτικισμό και την προοδευτική διανόηση.
Τον Απρίλη του 1915 και τον Ιούνη του 1917 αντιπρόσωποι από σοσιαλιστικούς ομίλους της Μυτιλήνης παίρνουν μέρος στις πρώτες πανελλαδικές σοσιαλιστικές συνδιασκέψεις που αποφασίζουν τη διεξαγωγή Συνεδρίου για την ίδρυση (στις 17 Νοεμβρίου 1918) του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ).
Το Σεπτέμβρη του 1922, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, το ΚΚΕ καθοδηγεί το πρώτο μαζικό κίνημα, «των παλαιών πολεμιστών», που παλεύει για ειρήνη, διανομή των τσιφλικιών στους ακτήμονες και αποκατάσταση των αγροτών προσφύγων.
Το 1928 ιδρύεται το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Μυτιλήνης που οργανώνει πολλές απεργιακές κινητοποιήσεις. Παράλληλα αρχίζουν να ξεφυτρώνουν και τα πρώτα εργατικά σωματεία της υπαίθρου.
Με την ευκαιρία της φετινής Πρωτομαγιάς σταχυολογούμε λίγες παλιές αλλά σημαδιακές Εργατικές Πρωτομαγιές από τις πάμπολλες που οργανώθηκαν στη Λέσβο, το επονομαζόμενο από το 1931 «κόκκινο νησί».
Παραμονή Πρωτομαγιάς του 1927 απεργούν 30 καλφάδες και 50 μαθητευόμενοι τσαγκαράδες στο εργοστάσιο του Ελληνοαμερικάνου Χατζηκώστα στην Επάνω Σκάλα της Μυτιλήνης. Επενέβη η Αστυνομία. Την επαύριον γιόρτασαν την Εργατική Πρωτομαγιά, αλλά όταν την επόμενη μέρα πήγαν στη δουλειά βρήκαν τις ποδιές και τα εργαλεία τους πεταμένα στο δρόμο κι ένα χαρτί που έγραφε «Οι κομμουνιστές δεν είναι δεκτοί στη δουλειά».
Πρωτομαγιά 1936: Με την ευκαιρία της Εργατικής Πρωτομαγιάς κατεβαίνουν σε απεργία στη Μυτιλήνη 1500 εργάτες. Γίνεται μεγάλη διαδήλωση στην προκυμαία της Μυτιλήνης ενάντια στην απειλή του φασισμού. Οι διαδηλωτές συγκρούονται με τη Χωροφυλακή. Πρωτοστατεί το στέλεχος του ΚΚΕ Γιάννης Ματθαίου ή Λαπίνας από την Αγία Μαρίνα. Αντιμετώπισε με γενναιότητα τους αντιπάλους και έτρεψε σε φυγή πολλούς από το ασκέρι του Γαλούση. Όταν κάποτε κατάφεραν να τον πιάσουν ήταν τόσο το μίσος τους, που στα μπουντρούμια της Ασφάλειας τον δολοφόνησαν ποτίζοντάς τον ρετσινόλαδο και καυστική ποτάσα.
Πρωτομαγιά 1944: Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, το επονομαζόμενο «θυσιαστήριο της λευτεριάς», ανάμεσα στους διακόσιους πατριώτες που εκτελούνται από τους Ναζί είναι και έξι Λέσβιοι κομμουνιστές. Οι Μανταμαδιώτες Γιάννης Ανουσάς, Ιγνάτης Αντωνέλης, Στέφανος Φουντής, ο Αγιασώτης Ηλίας Κακαλιός και οι Μυτιληνιοί Τηλέμαχος Βασάλος και Αναστάσης Πατέστος.
Πρωτομαγιά 1962: Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης Καραμανλή, που πρόκυψε από τις εκλογές βίας και νοθείας του 1961, και της ρεφορμιστικής ηγεσίας της ΓΣΣΕ να ματαιώσουν τον αγωνιστικό γιορτασμό της Πρωτομαγιάς, εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι κατεβαίνουν ενωμένοι σε 24ωρες απεργίες και στάσεις εργασίας, που κηρύχτηκαν σ’ όλη τη χώρα. Μεγάλη συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε και στη Μυτιλήνη.
