Λέσβος: Ο παράδεισος του φυσιολάτρη

Εντυπωσιακοί γεώτοποι, εκτενείς ελαιώνες, γραφικοί ορεινοί οικισμοί και καλοσυντηρημένα αρχοντικά συνθέτουν το πολυποίκιλο ψηφιδωτό της Λέσβου.

Με το εμβληματικό Απολιθωμένο Δάσος, ένα από τα σημαντικότερα σε διεθνή κλίμακα μνημεία της φυσικής μας κληρονομιάς και από τα γοητευτικοτέρα τοπία, το "νησί των ποιητών" διαθέτει μια ολιστική θεώρηση του έμβιου και του αβιοτικού περιβάλλοντος, των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, συνδέοντας την προστασία και την ανάδειξή τους με μια στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο. Αυτός είναι και ο ορισμός του "γεωπάρκου", χαρακτηρισμός που έχει αποδοθεί στη Λέσβο ως μέλος εδώ και αρκετά χρόνια του Παγκόσμιου και του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων.

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου είναι αγωγός ιστορίας και μνήμης

Ένα παράθυρο στη γεωλογική ιστορία του Αιγαίου

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου είναι αγωγός ιστορίας και μνήμης που φωτίζει αφενός τη γοητευτική γεωλογική εξέλιξη του Αιγαίου των τελευταίων 20 εκατ. χρόνων, λειτουργεί αφετέρου ως βασικός αρωγός ανάδειξης της σημαντικής βιοποικιλότητας, των υγροτόπων και της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού που έχει ανακηρυχθεί Παγκόσμιο Γεωπάρκο UNESCO. "Το φως είναι που εμπνέει τον άνθρωπο να δημιουργεί πολιτισμό", μας λέει χαρακτηριστικά στην περιήγησή μας ο καθηγητής Νίκος Ζούρος, διευθυντής του μουσείου, κάτι που όντως είναι εμφανές στο νησί, κάθε κομμάτι του οποίου αφηγείται μια διαφορετική ιστορία. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1994, έπειτα από πολυετείς προσπάθειες που σκοπό είχαν τη διάσωση, προστασία και ανάδειξη των απολιθωμένων δέντρων που συναντώνται στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Λέσβου. Οι δε ανασκαφές στον νέο οδικό άξονα Καλλονής-Σιγρίου αποκάλυψαν σπάνια και σημαντικά ευρήματα, φέρνοντας στο φως εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό απολιθωμένων κορμών στο τμήμα του δρόμου που διασχίζει την προστατευόμενη περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους από την Άντισσα έως το Σίγρι. Το Μουσείο στοχεύει να γίνουν επισκέψιμες οι υπαίθριες απολιθωματοφόρες θέσεις και να αναδειχθούν με τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, οι μεγάλοι απολιθωμένοι κορμοί δέντρων στη φυσική τους θέση. Με την ολοκλήρωση των έργων, η διάσχιση του σύγχρονου οδικού άξονα θα αποτελεί μια πρωτόγνωρη και μοναδική σε διεθνή κλίμακα εμπειρία – την περιήγηση σε ένα ανοιχτό υπαίθριο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας με ευρήματα 20 εκατομμυρίων ετών.

© Ελευθερία Βασιλειάδη

Ο κορμός ύψους 7,20 μ. με περίμετρο 8,5 μ., μιας γιγαντιαίας σεκόγιας, που στέκεται αγέρωχος στο Απολιθωμένο Δάσος, θυμίζοντας απομεινάρι από αρχαίο ναό

Το φημισμένο Απολιθωμένο Δάσος, που από το 1985 έχει ανακηρυχτεί διατηρητέο μνημείο της φύσης, αποτελείται από απολιθωμένους κορμούς διάσπαρτους σε μία έκταση 150.000 στρεμμάτων στις περιοχές του Σιγρίου, της Άντισσας και της Ερεσού. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που απολιθώθηκε επιτόπου πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια λόγω της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή, το οποίο διατηρήθηκε άριστα μέχρι σήμερα. Διασχίζοντας τις νέες πλακόστρωτες από ηφαιστειογενείς πέτρες διαδρομές που οδηγούν στις θέσεις των κορμών (υπάρχουν 4 με δυνατότητα παράκαμψης), το θέαμα είναι πραγματικά επιβλητικό. Εδώ, σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο όπου μεταξύ άλλων βρίσκουμε και 13 διαφορετικά είδη ορχιδέας, ξεχωρίζει ο κορμός ύψους 7,20 μ. με περίμετρο 8,5 μ., μιας γιγαντιαίας σεκόγιας, που στέκεται αγέρωχος, θυμίζοντας απομεινάρι από αρχαίο ναό αλλά και ο μεγαλύτερος πεσμένος απολιθωμένος κορμός, μήκους 22 μέτρων, σεκόγια επίσης, ένα πανύψηλο δέντρο που πλέον υπάρχει μόνο στην Καλιφόρνια και στο Όρεγκον.

© Ελευθερία Βασιλειάδη

Η περιβαλλοντολόγος Ελένη Γαληνού και ο βιολόγος Κώστας Πολυπαρθένης, ενεργά μέλη της επιστημονικής ομάδας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

Όαση ζωής

Οι εκτεταμένοι υγρότοποι του κλειστού κόλπου της Καλλονής, οικοσύστημα ξεχωριστής οικολογικής αξίας που έχει δημιουργηθεί από τη μετακίνηση των πετρωμάτων του Λεπέτυμνου και των γύρω ηφαιστείων, είναι σπίτι πολλών ειδών ορνιθοπανίδας και σημαντικό κέντρο ορνιθοπαρατήρησης. Tην υψηλή δε οικολογική αξία της Λέσβου υπογραμμίζει η αναγνώριση τριών περιοχών που έχουν χαρακτηριστεί Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων, σημαντικούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και έξι περιοχών που έχουν χαρακτηριστεί Ζώνες Ειδικής Προστασίας για την ορνιθοπανίδα. Στη δική μας εξόρμηση, με οδηγούς την περιβαλλοντολόγο Ελένη Γαληνού και το βιολόγο Κώστα Πολυπαρθένη, εντοπίσαμε αβοκέτες και καλαμοκανάδες εκτός από τα εντυπωσιακά φλαμίνγκο. Είναι ιδιαίτερα χαλαρωτική εμπειρία –υπάρχουν επίσης σχετικές αναφορές για θετική επίδραση στην ψυχική υγεία– η γνωριμία με τους "μουσαφιραίους" των υγροτόπων της Λέσβου που δεν είναι λίγοι· περίπου 335 είδη έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής, στα οποία περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ο μαύρος και λευκός πελαργός, η πετροτουρλίδα, ο γλάρος της Μεσογείου, οι νανογλάροι κ.ά. Για να μάθουμε ακόμα περισσότερα, επισκεφτήκαμε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Καλλονής (lesvosbirds.gr), ένα οργανωμένο κέντρο ενημέρωσης για την πλούσια και ιδιαίτερη φύση του Κόλπου της Καλλονής, που λειτουργεί από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Στους χώρους του (μόνιμη έκθεση, προβολές) αλλά και έξω, οργανώνει και υλοποιεί κάθε χρόνο μια σειρά από δραστηριότητες που σκοπό έχουν την ενημέρωση, ψυχαγωγία και την ευαισθητοποίηση για θέματα περιβάλλοντος και φύσης, ενώ συντονίζει και υλοποιεί επιστημονικό έργο καταγραφής και παρακολούθησης των στοιχείων περιβάλλοντος του Κόλπου Καλλονής (κατάσταση υγροτόπων, πληθυσμοί πουλιών κλπ).

Το πιο επισκέψιμο μνημείο της Λέσβου είναι το ιστορικό βυζαντινό κάστρο στα Μήθυμνα, σημείο με πανοραμική θέα του παραδοσιακού οικισμού

Και βουνό και θάλασσα

Ανηφορίζοντας προς τα ορεινά, κάναμε ένα πέρασμα από την Αγιάσο, οικισμό χτισμένο σε υψόμετρο 460 μ., στις πλαγιές του βουνού Όλυμπος. Εδώ θα απολαύσετε τη βόλτα στα λιθόστρωτα σοκάκια, ανάμεσα στα πετρόχτιστα σπίτια με τους ταμπλάδες στις ξύλινες πολύχρωμες πόρτες εισόδου και τις παραδοσιακές αυλόπορτες, τους κλασικούς καφενέδες που μοιάζουν σφηνωμένοι στο χρονοντούλαπο των 60s, τα εργαστήρια με τα ξυλόγλυπτα και τα πολύχρωμα κεραμικά.

 Βόλτα στα σοκάκια στην Αγιάσο

Ο οικισμός φημίζεται για τον καστανιώνα του, οπότε εδώ κάθε χρόνο διοργανώνεται γιορτή όπου τα κάστανα τιμώνται δεόντως. Έμβλημα στο κέντρο του, ο ναός της Παναγίας, με την εικόνα που η παράδοση θέλει να είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Όσο βρισκόμασταν στο νησί κάναμε μια σύντομη επίσκεψη στην Πέτρα, οικισμό με παραδοσιακό χρώμα στη βόρεια ακτογραμμή της Λέσβου, όπου ανεβήκαμε στον πρόσφατα αναστηλωμένο ναό της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, χτισμένο σε έναν ηφαιστειακό λαιμό. Η ανάβαση είναι κουραστική, αλλά η θέα θα σας αποζημιώσει. Συνεχίσαμε τη διαδρομή μας οδεύοντας προς την Μήθυμνα (ή Μόλυβο) με προορισμό το ιστορικό βυζαντινό κάστρο, σημείο με πανοραμική θέα του παραδοσιακού οικισμού, που μάλιστα, όπως πληροφορηθήκαμε, είναι και το πιο επισκέψιμο μνημείο της Λέσβου. Οι οικισμός είναι καλοδιατηρημένος και η βόλτα στα στενά απολαυστική. Η καλύτερη βέβαια εποχή επίσκεψης δεν είναι άλλη από το καλοκαίρι όπου ο τόπος σφύζει από ζωή.

Όταν η Μυτιλήνη φορά τα βραδινά της. 

Μια σύντομη γεύση πήραμε και από το κέντρο της Μυτιλήνης, όπου αργά το βράδυ σουλατσάραμε στην Ερμού, τον πιο εμπορικό δρόμο της πόλης που έχει όλα τα καλά χωρίς όμως να έχει αλλοιωθεί στο ελάχιστο ο νησιώτικος χαρακτήρας της περιοχής, με αρκετά μάλιστα γουστόζικα στέκια παλιάς και νέας κοπής κάποια από τα οποία πολύ θα ήθελα να έχω στη γειτονιά μου…

© Ελευθερία Βασιλειάδη

Ο κ. Μίμης με την κ. Όλγα, στηλοβάτες της ψαροταβέρνας "Ο Μίμης", με ιστορία από το 1960.

Γαστρονομικοί σταθμοί

• "Ο Γιαννάκης" (Αγιάσος, 2252022330) για καφέ στη χόβολη, θεσπέσιο γαλακτομπούρεκο και καρυδόπιτα με την αλέγρα κ. Βασιλική πάντα στο πόστο της, σε ένα παραδοσιακό καφενείο που μετρά τουλάχιστον έναν αιώνα ζωής.
• "Ο Μίμης" (Σκάλα Καλλονής, 2253022113), μια ψαροταβέρνα με ιστορία από το 1960, όπου ο κ. Μίμης με την κ. Όλγα μάς τράταραν τις ψαριές της ημέρας, χειροποίητα παστά και άφθονο ουζάκι.
• "Ο Αγροτουριστικός συνεταιρισμός Γυναικών Μεσότοπου" (Μεσότοπος, mesotoposwomen.com) για χάχλες, γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, ζυμαρικά, γλυκά και ηδύποτα.   
• "Το Κάτι άλλο" (Άντισσα, 2253056636), ταβέρνα-σταθμός για εκλεκτά κρεατικά σχάρας.
• "Η Μουριά του Μυριβήλη" (Σκάλα Συκαμνιάς, 2253055319), για θαλασσινούς μεζέδες περιωπής και καλοφτιαγμένα ψαροφαγικά πιάτα.