Με την ευκαιρία της 76ης επετείου από την ίδρυση της θρυλικής ΕΠΟΝ (23-2-1943) παραθέτουμε αποσπάσματα της ομιλίας του αείμνηστου λαϊκού αγωνιστή και αντιστασιακού Γιώργου Αθ. Σκούφου, την οποία είχε εκφωνήσει, ως εκπρόσωπος της ΠΕΑΕΑ, σε εκδήλωση για την επέτειο των 42 χρόνων της ΕΠΟΝ που έγινε στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης στις 3-3-1985.
(…) Είναι επιβεβλημένο, είναι ζήτημα τιμής και ηθικής τάξεως, είναι ζωτική ανάγκη για το παρόν και το μέλλον της πατρίδας μας, κάθε χρόνο να τιμούμε τις σημαδιακές μέρες. Μια απ’ αυτές είναι και η ίδρυση της θρυλικής ΕΠΟΝ στις 23 του Φλεβάρη 1943.
Όλα «τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Τότε.
Η Ευρώπη στέναζε κάτω απ’ τη μπότα του χιτλερικού φασισμού. Οι στρατιές του, σκορπίζοντας την καταστροφή και το θάνατο, προχωρούσαν. Νικούσαν στο έδαφος, στον αέρα, στη θάλασσα. Στη Δύση, στην Ανατολή, στην Αφρική, στην Ασία. Νικούσαν παντού.
Σ’ ένα όμως μέτωπο, μέτωπο αποφασιστικό, έχαναν. Στη σκέψη και στις καρδιές των ανθρώπων. Που με αηδία και αποτροπιασμό είδαν ευθύς εξ αρχής την εγκληματική φιλοσοφία του ναζισμού. Και στην αρχή παθητικά, ύστερα ενεργητικά, άρχισαν να την αντιμετωπίζουν.
Παντού ξεπήδησαν κινήματα Εθνικής Αντίστασης, που βοήθησαν τους συμμάχους και συνέβαλαν αποφασιστικά στην εξέλιξη του πολέμου. Και πρώτη μεταξύ πρώτων η Ελληνική Εθνική Αντίσταση. Με πρωτοβουλία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας ιδρύεται στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 το ΕΑΜ. Ύστερα ο ΕΛΑΣ. Και στις 23 Φεβρουαρίου 1943 η ξακουστή ΕΠΟΝ.
Πέρασαν 42 χρόνια από τότε. Δεκαετίες ολόκληρες διωγμών, κατατρεγμών, φυλακίσεων, εξοριών, θανάτου. Χρόνια εξαντλητικής πλύσης εγκεφάλου για να ξεχαστεί. Να σβηστεί απ’ τη μνήμη των καινούριων γενιών ο αντιστασιακός της άθλος, το ενωτικό της μήνυμα, η πολιτική της δράση. Μα του κάκου. Η πανελλήνια οργάνωση νέων, η λαοαγάπητη ΕΠΟΝ, η λαμπρή της ιστορία, και η θυελλώδης δράση της άντεξαν παλικαρίσια στο χρόνο. Και σήμερα, 42 χρόνια μετά ακούγεται και πάλι το φωτεινό μήνυμά της για λευτεριά, ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία.
Γιατί λοιπόν, παρά τη φοβερή και εξοντωτική επίθεση της άρχουσας τάξης και των ξένων ιμπεριαλιστών, να ξεριζώσουν με τη φωτιά και το σίδερο, τη φύτρα και τους καρπούς της υπέροχης δράσης της, η ΕΠΟΝ εξακολουθεί να αποτελεί ζωντανή παρουσία και στη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα;
Γιατί η ΕΠΟΝ έπιασε το μήνυμα της εποχής. Ένωσε τα νιάτα και έγινε μια φοβερή σφιχτοδεμένη γροθιά. Που πάλεψε με ηρωισμό και αυτοθυσία τις σιδερόφραχτες χιτλεροφασιστικές ορδές. Γιατί πρόβαλε καθαρούς, ωραίους σκοπούς, και ιδανικά που συγκλόνισαν τη νέα γενιά. Την ανειρήνευτη πάλη για τη λευτεριά και την εθνική ανεξαρτησία. Την κοινωνική δικαιοσύνη. Την ειρήνη και την αδελφική συνεργασία των λαών. Γιατί η ΕΠΟΝ είχε σωστή και αποτελεσματική οργανωτική συγκρότηση με την πολύτιμη υποδομή της ΟΚΝΕ. Που με την πανελλαδικότητα της οργάνωσής της, συντέλεσε να διαδοθεί αστραπιαία η ΕΠΟνίτικη φλόγα σε όλη την Ελλάδα. Γιατί είχε την αμέριστη υποστήριξη του ΚΚΕ που της έδωσε όλη την πολιτική και υλική βοήθεια για το φούντωμά της σε όλη τη χώρα. Γιατί η ΕΠΟΝ πάλεψε ηρωικά όχι μόνο στους πιο δύσκολους και αιματηρούς αγώνες, αλλά και στις ανοικοδομητικές προσπάθειες και για το σάλπισμα της χαράς και της αισιοδοξίας.
Να γιατί η ΕΠΟΝ συνεπήρε τα νιάτα. Να γιατί στις γραμμές της συμπαρατάχθηκαν 600.000 μέλη. Να γιατί οι 16 πρώτοι ΕΠΟΝίτες αντάρτες έγιναν ως τη μέρα της λευτεριάς 35.000 που έδωσαν 430 μάχες στις οποίες έπεσαν 1.300 μέλη και στελέχη της.
(…) Νέος εχθρός, ο ιμπεριαλισμός, χτύπησε την πόρτα της πατρίδας μας. Βλέποντας ότι το τέλος του πολέμου θα εύρισκε μεγάλο νικητή το στρατόπεδο του σοσιαλισμού, άρχισε να ετοιμάζεται για την αντεπίθεση. Ο «πατέρας» του αντικομουνισμού, Τσόρτσιλ, αργότερα, στο λόγο του στο Φούλτον, το επιβεβαίωσε αυτό, κηρύσσοντας συγχρόνως ιερό πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική Ένωση που δήθεν απειλούσε την ανθρωπότητα. Το ποιος απειλούσε τους λαούς αποδείχτηκε σε μας, που είχε επιλέξει σαν πρώτο στόχο. Ύστερα στην Περσία του Μοσαντέκ, στην επίθεση στη διώρυγα του Σουέζ, στη Χιλή του Αλιέντε, στην Γουατεμάλα, στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στο Σαλβαδόρ, στην Αγκόλα, στη Μέση Ανατολή, στην Κύπρο, στους Πέρσινγκ και Κρουζ, στον πόλεμο των άστρων.
Πρώτος λοιπόν στόχος η Ελλάδα. Δυο τρεις μήνες δημοκρατικής, δημιουργικής, ειρηνικής ζωής, και το Δεκέμβρη του 1944 εκδηλώνεται στην Αθήνα η επίθεση. Ξανά σε κίνδυνο οι κατακτήσεις του λαού. Η ελευθερία του, η ζωή του. Ξανά συναγερμός. Σ’ αυτό το συναγερμό η νεολαία με επικεφαλής της ΕΠΟΝ και πάλι πρώτη. «Η συντριβή του φασισμού, με όποια μορφή κι αν παρουσιάζεται» ένα απ’ τα βασικά άρθρα του καταστατικού της.
Μαζί με τον ηρωικό λαό της Αθήνας, πολέμησε 33 ολόκληρες μέρες μια αυτοκρατορία.
Η συντριπτική υπεροχή σε μέσα πολέμου νίκησε.
Η καινούρια σκλαβιά επεκτείνεται γρήγορα σ’ όλη την Ελλάδα.
Απ’ τις λίγες οάσεις ελευθερίας και λαϊκής εξουσίας, η Λέσβος. Δεν ήταν δυνατό να το χωνέψουν αυτό. Μαύρα καράβια, με μαύρους ανθρώπους και μαύρα σχέδια ήρθαν να μας αλώσουν. Ο λαός του νησιού ρίχνεται στη γιγάντια προσπάθεια. Όλοι στα «Μπλόκια». Πρώτοι απ’ τους πρώτους οι ΕΠΟΝίτες. Όλα τα μέσα κινητοποίησης στην ευθύνη τους. Χωνιά, τενεκέδες, καμπάνες, σύνδεσμοι. Οι στρατευμένοι στον ΕΛΑΣ, στην Πολιτοφυλακή, στα πιο δύσκολα καθήκοντα. Ο εχθρός υποχώρησε. Αλλά προσωρινά. Με τη νίκη τους στην Αθήνα μας επέβαλαν τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Οι ένοπλες δυνάμεις του λαού αφοπλίστηκαν και αποστρατεύτηκαν.
Διαλεγμένοι έρχονται σε διοικητικά πόστα όσοι κατέχονται από αντιλαϊκό μίσος. Οπλισμένοι με τρομοκρατικούς νόμους (509, Γ΄ Ψήφισμα κ.ά.) και στηριγμένοι στο φασιστικό μισθοφορικό 149 Τάγμα Εθνοφυλακής, αρχίζουν τη δράση. Πρώτο θύμα ο Γ. Πετράς ή Μαμούτ. Το πρώτο της Λέσβου στη δεύτερη Αντίσταση.
Απ’ τους πρώτους στόχους οι ΕΠΟΝίτες. Που σε ημιπαράνομη κατάσταση ανασυντάσσονται και αντιστέκονται στις φοβερές συνθήκες. Κρύβουν και τροφοδοτούν κυνηγημένους πατριώτες. Κρατούν ακμαίο το ηθικό του κόσμου με χωνιά και συνθήματα. Αντιμετωπίζουν δυναμικά τους τραμπούκους.
Στην προσπάθειά τους αυτή, μεγάλο το τίμημα. Εκατοντάδες βασανίζονται, κλείνονται στις φυλακές, εξορίζονται. Ο Γιώργος Δάμπασης (Θάνος), γραμματέας Αιγαίου, πρώτος νεκρός ΕΠΟΝίτης. Ύστερα η Ζαχαρούλα Κρικλάνη στον Πολιχνίτο, στέλεχος κι αυτή. Στήνεται στο εκτελεστικό απόσπασμα ο γραμματέας της στην κατοχή Ανδρέας Χαραλαμπίδης. Μαζί του η αξέχαστη Έλλη Σβώρου και άλλοι και άλλοι…
Τον Απρίλη του 1947 τίθεται και τυπικά εκτός νόμου η ΕΠΟΝ. Σε όποιους δεν είχαν συλληφθεί ή κατά κάποιο τρόπο εξουδετερωθεί, έμπαινε ωμά το δίλημμα. Ή να συνθηκολογήσουν ή να πάρουν τα βουνά. Δεκάδες και δεκάδες ακολούθησαν το δεύτερο δρόμο. Κατατάχτηκαν στο Δ.Σ.Ε. και συνέχισαν να πολεμούν για τα ιδανικά τους. Μεγάλη η προσφορά τους. Βαριά η θυσία τους. Απ’ τους εκατό περίπου νεκρούς της Λέσβου, πάνω απ’ τους μισούς είναι ΕΠΟΝίτες.
Κύλησαν τα χρόνια. Χάρη στους αγώνες και τις θυσίες του λαού ήρθαν καλύτερες μέρες.
Σήμερα γιορτάζουμε τα 42 χρόνια απ’ τη μεγάλη επέτειο. Και θα το κάνουμε και στο μέλλον. Πλουτίζοντας πιο πολύ τις γνώσεις και τις εκδηλώσεις. Πρέπει να μείνει ζωντανή η δράση της ΕΠΟΝ. ΟΛΗ της η δράση. Απ’ την αρχή ως το τέλος. «Άσπονδοι φίλοι» και ευσεβείς πόθοι αντιπάλων θέλουν να περιορίσουν την τιμή και τη θύμηση σε ορισμένα χρόνια της δράσης της. Και η υπόλοιπη προσφορά στο λαό και στην πατρίδα; Τα μαρτύρια και οι εκατόμβες; Τα δάκρυα και το αίμα; Να παραμεριστούν; Να πέσουν στην αφάνεια και σιγά – σιγά να ξεχαστούν;
Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε αυτό. Η ΕΠΟΝ είναι μια. Οι ανταρτοεπονίτες του ΕΛΑΣ και οι μαχητές ΕΠΟΝίτες του ΔΣΕ. Η Έλλη Σβώρου και η Παναγιώτα Σταθοπούλου ήταν όλοι τους μέλη της ΕΠΟΝ. Που γεννήθηκε στις 23 του Φλεβάρη 1943 και έζησε μέχρι τις μάχες του Γράμμου και του Βίτσι. Κι ακόμα περισσότερο.
(…) Η ΕΠΟΝ δεν ήταν ένα πυροτέχνημα που έλαμψε και χάθηκε.
Είναι ήλιος που θερμαίνει, φωτίζει και οδηγεί σε μια ζωή «ελεύθερη κι ωραία».
Ζήτω η ΕΠΟΝ!
-----
Επιμέλεια αφιερωματος : Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής
Δείτε φωτογραφικό υλικό και λεζάνες φωτογραφίων στην gallery που ακολουθεί
