1780… Ο Χασάν Πασά Τζεζαερλή δωρίζει μεταξύ των άλλων ακινήτων και τον «πέριξ του κάστρου χώρο» στη Μυτιλήνη, που τότε ήταν βοσκότοπος, στην Ελληνική και Μουσουλμανική Κοινότητα όπου με τα έσοδα της ενοικίασης των θα χρηματοδοτούσε τη συντήρηση των 9 κρηνών της πόλεως Μυτιλήνης, από τις οποίες ο πληθυσμός της προμηθευόταν αποκλειστικά το νερό.
1913… Το Δημοτικό Συμβούλιο Μυτιλήνης αποφασίζει τμήμα του χώρου αυτού να φυτευτεί με πεύκα… και η απόφαση αυτή υλοποιείται μέχρι το 1915. Έκτοτε ο τόπος αυτός πήρε την ονομασία «Τσαμάκια» και από το 1920 αποτελεί πόλο έλξης των Μυτιληνιών, όπου καθημερινά αλλά κυρίως τις Κυριακές θα κατακλύζεται από εκατοντάδες πολίτες για ένα περίπατο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ξεφυτρώσουν στο χώρο αυτό, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’20, 14 γραφικά καφενεδάκια με προεξάρχων το «Απελλείον».
1942… Ο Γερμανικός Κατοχικός στρατός επιλέγει το χώρο αυτό για την 4η εκτέλεση Ελλήνων πατριωτών- οι προηγούμενες 3 εκτελέσεις είχαν γίνει στη θέση «Μπλόκια» στη χερσαία ζώνη λιμένα Μυτιλήνης μπροστά από το ξενοδοχείο «BLUΕ SEΑ». Εκεί… στα τσάμια θα εκτελέσουν 39 παλικάρια σε 14 εκτελέσεις. Εκεί … στα τσάμια, έξω από τον αστικό ιστό της πόλης θέλουν να κρύψουν του Χάροντα τα κοπέλια, τα ανομήματά τους.
10 Σεπτέμβρη 1944… Απελευθέρωση του νησιού, μετά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Η Λέσβος πανηγυρίζει τη λευτεριά της… Η Μυτιλήνη γιορτάζει το τέλος της Γερμανικής κατοχής… πάνδημη δοξολογία, ομιλίες από τον εξώστη του Δημαρχείου και τέλος χιλιάδες κόσμου θα «προσκυνήσουν στον τόπο του μαρτυρίου» στα «Τσακμάκια»… εκεί που φαινόταν ακόμα τα γρατζουνισμένα πεύκα από τις σφαίρες των εκτελεστών…
κι ύστερα κύλησε ο καιρός και η ιστορία…
1946, Νοέμβρης…Ο Δήμος Μυτιλήνης στήνει το πρώτο μνημείο στα «Τσαμάκια», που αποτελεί σήμερα το μεσαίο τμήμα του, χωρίς ονόματα, αναφέροντας «Ο ΔΗΜΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-1944»
1994, Σεπτέμβρης… Από το Δήμαρχο Νότη Παναγιώτου στήθηκε στήλη με 33 ονόματα εκτελεσμένων σύμφωνα με έρευνα της Βασιλικής Κουρβανιού.
2010, Σεπτέμβρης… Από το Δήμαρχο Νάσο Γιακαλή, τοποθετήθηκε νέα στήλη, πάνω στη παλιά, με 42 ονόματα εκτελεσμένων σύμφωνα με νέα έρευνα του Γιώργου Γαλέτσα.
2016, Σεπτέμβρης… Από το Δήμαρχο Λέσβου Σπύρο Γαληνό, ύστερα από πρόταση των ΦΙΛΩΝ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ και απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου α) στήθηκε το 3ο τμήμα του μνημείου με το χαρακτηρισμό της περιοχής «ΤΣΑΜΑΚΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» β) καθιερώθηκε Αγώνας Δρόμου Τιμής και Μνήμης των Εκτελεσμένων Συμπατριωτών μας, με αφετηρία τη Γκεστάπο (βίλα Ηλιοπούλου στη Σουράδα) και τερματισμό το Μνημείο στα Τσαμάκια κάθε τελευταίο Σάββατο του μήνα Σεπτέμβρη στη επέτειο της απελευθέρωσης της Λέσβου από τους Ναζί κατακτητές. (φωτο 7)
είπανε όμως πως την έγραψαν παιδιά…
Υ.Γ.
2020, Οκτώβρης… Στα «Τσαμάκια» βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή του έργου ανάπλασης της περιοχής Τσαμάκια. Ανάμεσα στις εργασίες που εκτελούνται οι δυο και μοναδικές!!! που αφορούν τον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του Μνημείου και είναι η τοποθέτηση ενός τεράστιου τσιμεντένιου στύλου, στη θέση του παλιού ξύλινου με διάμετρο τουλάχιστον τη μισή, και ένα ορθογωνικό μεταλλικό κουτί-ντουλάπα σε απόσταση μόλις 10 μέτρων!!! από το Μνημείο . Υπήρξαν διαμαρτυρίες και παρεμβάσεις από πρόσωπα, φορείς για την απομάκρυνση των κατασκευών αυτών που αμαυρώνουν το μαρτυρικό αυτό Τόπο. Κι όμως καμιά επίσημη ανακοίνωση… Σήμερα 8 μήνες μετά το έργο έχει παραδοθεί σε χρήση αλλά οι δυο αυτές κατασκευές παραμένουν όρθιες … στητές…να επισκιάζουν, να αλλοιώνουν την αισθητική του χώρου στο Μνημείο.
Επίσης εδώ και χρόνια ο χώρος μπροστά και δεξιά του μνημείου, από την άνοιξη μέχρι και το φθινόπωρο χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης σε μηχανάκια και αυτοκίνητα δημιουργώντας μια άσχημη εικόνα για το σεβασμό που απαιτείται από τους πολίτες κάθε σύγχρονης κοινωνίας σε δημόσιους χώρους και ιδιαίτερα σε μνημεία Μνήμης…
Αλλά και εδώ ισχύει η ρήση «Αν οι ιερείς δαιμονίζονται, τις αγιάζει ημάς»
ΦΙΛΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
