Πιθανός κίνδυνος δηλητηρίασης από μόλυβδο σε δομή προσφύγων στη Λέσβο
Τα πεδία βολής συχνά είναι μολυσμένα από τον μόλυβδο των πυρομαχικών. Παρόλα αυτά, οι αρχές δεν προέβησαν στη διεξαγωγή ολοκληρωμένων ελέγχων μολύβδου ή στην αποκατάσταση του εδάφους προτού μεταφέρουν μετανάστες στη δομή τον Σεπτέμβριο του 2020. Στοιχεία που συλλέχθησαν από μετανάστες οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη δομή έδειξαν ότι οι αρχές απέτυχαν επίσης να καθαρίσουν όλα τα μη εκραγέντα βλήματα πυρομαχικών και τις αχρησιμοποίητες σφαίρες μικρών όπλων, των οποίων η μετακίνηση ή ο χειρισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραυματισμό ή θάνατο.
«Η εγκατάσταση χιλιάδων ενηλίκων και παιδιών μεταναστών, μαζί με εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας, σε ένα πρώην πεδίο βολής χωρίς να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα εκτεθούν σε τοξικό μόλυβδο είναι απαράδεκτη», δήλωσε η Belkis Wille, ανώτερη ερευνήτρια σε θέματα κρίσης και συγκρούσεων της Human Rights Watch. «Oι ελληνικές αρχές θα πρέπει να πραγματοποιήσουν άμεσα ενδελεχή επιτόπια αξιολόγηση των επιπέδων μολύβδου στο έδαφος και να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματα».
Τον Νοέμβριο και στις αρχές Δεκεμβρίου η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από τέσσερις ανθρώπους που διαμένουν στη δομή, δύο εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας, μία Ελληνίδα υπάλληλο του Υπουργείου Μετανάστευσης εργαζόμενη στη δομή και τέσσερις ειδικούς σε θέματα υγείας και περιβάλλοντος και έκανε μια ανασκόπηση της ακαδημαϊκής έρευνας σχετικά με τον κίνδυνο μόλυνσης του εδάφους από μόλυβδο σε πεδία βολής και της ιατρικής έρευνας σχετικά με τους κινδύνους δηλητηρίασης από μόλυβδο για την υγεία.
Η Human Rights Watch δεν είχε πρόσβαση για να προβεί σε επιτόπια έρευνα, αλλά ανέλυσε φωτογραφίες και βιντεοσκοπημένο υλικό της τοποθεσίας καθώς και εικόνες δορυφόρου για να επιβεβαιώσει τη θέση του πεδίου βολής.
Το Yπουργείο Mετανάστευσης και Ασύλου ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου εκτεταμένες κατασκευαστικές εργασίες στον χώρο, που ονομάζεται Μαυροβούνι, οι οποίες θα μπορούσαν να αναμοχλεύσουν τυχόν μολυσμένο από μόλυβδο έδαφος, επιτείνοντας την έκθεση σε αυτό διαμενόντων και εργαζομένων. Οι εργασίες για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια και νερό και τη μείωση του κινδύνου πλημμύρας ξεκίνησαν, παρά τις προειδοποιήσεις της Human Rights Watch σχετικά με το ενδεχόμενο αυξημένου κινδύνου δηλητηρίασης από μόλυβδο.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου ξέσπασαν μεγάλες πυρκαγιές μέσα στον καταυλισμό της Μόριας, στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Λέσβου, το οποίο στέγαζε 12.767 μετανάστες, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Μέσα σε λίγες ημέρες οι αρχές έστησαν τη δομή στο Μαυροβούνι (γνωστό και ως νέο Καρά Τεπέ) ως προσωρινό καταυλισμό και ανακοίνωσαν ότι θα ξεκινήσουν την κατασκευή ενός νέου μόνιμου καταυλισμού που θα είναι έτοιμος για χρήση τον Ιούνιο του 2021.
Σύμφωνα με τα ΜΜΕ, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης, πρόσφατα ανέφερε ότι ο νέος καταυλισμός θα είναι έτοιμος το φθινόπωρο του 2021. Αυτή τη στιγμή 7.517 άτομα, κυρίως από το Αφγανιστάν και τη Συρία, διαμένουν στο Μαυροβούνι, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί ως στρατιωτικό πεδίο βολών το 1926 και ήταν σε χρήση μέχρι την κατασκευή του καταυλισμού τον Σεπτέμβριο, ανέφερε ο κ. Μηταράκης.
Απαντώντας σε επιστολές της Human Rights Watch, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, δήλωσε σε επιστολή του στις 19 Νοεμβρίου ότι ο καταυλισμός δεν είχε «καμία μόλυνση από μόλυβδο» αλλά δεν παρείχε τα αποδεικτικά στοιχεία στα οποία βάσισε τη δήλωσή του. Ανέφερε ότι η κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να διενεργήσει ελέγχους του εδάφους με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός ενός μηνός, αλλά δεν έχει αποκαλύψει τη φύση των ελέγχων, τις περιοχές που θα ελεγχθούν ή τη μεθοδολογία. Ένας εκπρόσωπος του ελληνικού στρατού κάλεσε τη Human Rights Watch την 1η Δεκεμβρίου, δηλώνοντας την πρόθεσή του να απαντήσει σε επιστολή που έλαβε στις 4 Νοεμβρίου από την Human Rights Watch, εγείροντας ανησυχίες επείγοντος χαρακτήρα. Ωστόσο, δεν έχει ληφθεί καμία απάντηση. Στις 6 Δεκεμβρίου ο Γενικός Γραμματέας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο Μάνος Λογοθέτης τηλεφώνησε στην Human Rights Watch προκειμένου να αμφισβητήσει τον κίνδυνο μόλυνσης από μόλυβδο στον καταυλισμό. Επιβεβαίωσε ότι δεν είχαν διενεργηθεί έλεγχοι του εδάφους πριν την μεταφορά ανθρώπων στον καταυλισμό αλλά είπε ότι οι αρχές αναμένουν τα αποτελέσματα των ελέγχων του εδάφους που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ). «Κανείς δεν εμφανίζεται έτσι απλά χωρίς κανένα σχέδιο», δήλωσε ο Dr. Gordon Binkhorst, αντιπρόεδρος των παγκόσμιων προγραμμάτων της Pure Earth, στη Human Rights Watch. «Το να μοιράζεσαι εκ των προτέρων ένα καλά τεκμηριωμένο σχέδιο εργασίας είναι καίριας σημασίας για τη διαφάνεια και τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης στα πορίσματα.» Οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να επιτρέψουν σε ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες να σχολιάζουν σχέδια ερευνητικής εργασίας, να ελέγχουν τη διαδικασία ελέγχου του εδάφους και να συλλέγουν χωριστά δείγματα για ανεξάρτητες δοκιμές.
«Οι αρχές οφείλουν να γνωστοποιήσουν την τεκμηρίωση της ολοκληρωθείσας εργασίας, καθώς και ένα ενδελεχές σχέδιο εργασίας για τη διερεύνηση του χώρου με βάση το ιστορικό της θέσης, τους παράγοντες μόλυνσης που εγείρουν ανησυχίες, ένα θεωρητικό μοντέλο του χώρου σχετικά με το πώς οι εν λόγω μολυσματικοί παράγοντες απελευθερώνονται και μεταφέρονται στο περιβάλλον και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ελέγχων προκειμένου να αξιολογηθεί ο βαθμός και η έκταση της μόλυνσης του περιβάλλοντος καθώς και οι πιθανές οδοί έκθεσης» είπε ο Dr. Binkhorst.
Είναι ευρέως γνωστό ότι τα πεδία βολής είναι χώροι μολυσμένοι με μόλυβδο από σφαίρες, σκάγια και περιβλήματα που περιέχουν μόλυβδο και καταλήγουν στο έδαφος. Ο μόλυβδος από υπολείμματα σφαιρών μέσα στο έδαφος μπορεί εύκολα να μεταφερθεί μέσω αέρος, ιδίως υπό συνθήκες ξηρασίας και υψηλών ανέμων, που είναι συχνά φαινόμενα στη Λέσβο.
Χώροι επικίνδυνοι για δεκαετίες
Ο μόλυβδος συγκαταλέγεται στα βαρέα μέταλλα τα οποία είναι εξαιρετικά τοξικά για τον άνθρωπο κατά την κατάποση ή την εισπνοή, ιδίως από παιδιά και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Διασπάται εξαιρετικά αργά κι έτσι οι χώροι μπορούν να παραμένουν επικίνδυνοι επί δεκαετίες.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει γνωστό ασφαλές επίπεδο έκθεσης σε μόλυβδο. Τα αυξημένα επίπεδα μπορούν να βλάψουν τις νευρολογικές, βιολογικές και γνωστικές λειτουργίες του σώματος οδηγώντας σε μαθησιακά εμπόδια ή αναπηρίες, προβλήματα συμπεριφοράς, μειωμένη ανάπτυξη, αναιμία, βλάβη σε εγκέφαλο, ήπαρ, νεφρό, νεύρα και στομάχι, κώμα και σπασμούς, ακόμα και θάνατο. Ο μόλυβδος αυξάνει επίσης τον κίνδυνο αποβολής εμβρύου και μπορεί να μεταδοθεί μέσω τόσο του πλακούντα όσο και του μητρικού γάλακτος.
Τα μικρά παιδιά και οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, στις 19 Νοεμβρίου 2.552 από τα 7.517 άτομα στον καταυλισμό ήταν παιδιά, 997 από αυτά κάτω των 5 ετών, και 1.668 ήταν γυναίκες, 118 από τις οποίες βρίσκονται στον πέμπτο ή επόμενο μήνα εγκυμοσύνης. Οι κάτοικοι της δομής μοιράστηκαν 17 φωτογραφίες αντικειμένων που είπαν ότι είχαν βρεθεί στο έδαφος γύρω από τα αντίσκηνά τους, συμπεριλαμβανομένων ενός άθικτου βλήματος 60 mm και ουραίου πτερυγίου άλλου βλήματος όλμου 60 mm, περιβλημάτων φυσιγγίων για σφαίρες τουφεκιών, χρησιμοποιημένων φυσιγγίων καραμπίνας 12 gauge και αχρησιμοποίητων πυρομαχικών πιστολιών, τουφεκιών, πολυβόλων και καραμπίνας.
Τα άθικτα πυρομαχικά, όπως βλήματα όλμων 60 mm και πυρομαχικά μικρών όπλων, συνιστούν άμεσο κίνδυνο έκρηξης και πρέπει να απομακρυνθούν επειγόντως από την περιοχή.
«Προσπαθούμε να αποτρέπουμε τα παιδιά μας από το να πηγαίνουν στον λόφο επειδή γνωρίζουμε ότι μπορεί να υπάρχουν σφαίρες και άλλα πράγματα που ο στρατός δεν καθάρισε και τα οποία θα μπορούσαν να είναι επικίνδυνα», ανέφερε ένας κάτοικος του καταυλισμού. Τα πυρομαχικά που περιέχουν μόλυβδο μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνα σε περίπτωση κατάποσης από παιδιά ή μόλυνσης του εδάφους, ανέφερε ένας ιατρικός εμπειρογνώμονας στη Human Rights Watch.
Διεξοδική και διαφανή αξιολόγηση των επιπέδων μολύβδου
Οι αρχές θα πρέπει να διενεργήσουν διεξοδική και διαφανή αξιολόγηση των επιπέδων μολύβδου στο έδαφος και στο χώμα, καθώς και σε άλλες πιθανές οδούς έκθεσης, και να δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα. Κάθε εργασία που μπορεί να αυξήσει την έκθεση θα πρέπει να διακόπτεται μέχρι να ολοκληρωθεί ο έλεγχος του εδάφους ή μέχρι να απομακρυνθούν οι άνθρωποι από τον καταυλισμό και να στεγαστούν σε κατάλληλες δομές, είπε η Human Rights Watch.
Εάν υπάρχει μόλυβδος στο έδαφος, οι αρχές οφείλουν να παρέχουν δωρεάν εξετάσεις αίματος και θεραπεία για τους διαμένοντες στους καταυλισμούς, τους εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας, την αστυνομία και όσους άλλους ενδέχεται να έχουν εκτεθεί, με προτεραιότητα σε μικρά παιδιά και γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, να μεταφέρουν σε ασφαλή τοποθεσία όσους διαμένοντες έχουν εκτεθεί και να αποκαταστήσουν τις μολυσμένες περιοχές.
«Η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να θέτει σε κίνδυνο οικογένειες με μικρά παιδιά, εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας και δικούς της υπαλλήλους, καθώς είναι αποφασισμένη να κρατήσει τους αιτούντες άσυλο στο νησί», δήλωσε η Wille. «Εάν η κυβέρνηση προσπαθεί να αναγκάσει τους αιτούντες άσυλο να ζήσουν στη Λέσβο στη συγκεκριμένη τοποθεσία, αυτός είναι ένας ακόμα λόγος να μεταφέρουν ανθρώπους στην ηπειρωτική χώρα».
