Γράφει η Χαρά Ζήκα *
Πολλές φορές χαρακτηρίζουμε την ανθρώπινη κοινωνία ως διεφθαρμένη και ανήθικη, γεμάτη με άτομα που ψεύδονται και εξαπατούν. Όμως, πριν ξανακάνουμε τέτοιες δηλώσεις, ας δούμε τι συμβαίνει στο φυτικό και ζωικό βασίλειο.
Πολλά είδη εξαπατούν άλλα, προκειμένου να προστατευτούν. Για παράδειγμα, κάποιες εύγευστες, εύπεπτες και αβλαβείς πεταλούδες μιμούνται την εμφάνιση δύσγευστων ή δηλητηριωδών πεταλούδων, ώστε να αποφεύγουν τους θηρευτές τους. Ο κάκτος λίθωψ (Lithops) πήρε την ονομασία του από την ελληνική λέξη λίθος, διότι μοιάζει με πέτρα. Είναι μια μέθοδος αυτοπροστασίας για να μη γίνεται αντιληπτός από ζώα που βρίσκονται σε αναζήτηση τροφής.
Επειδή το θέλγητρο της αναπαραγωγής είναι ισχυρότατη δύναμη, χρησιμοποιείται από πολλά είδη ως πολύ αποτελεσματικός τρόπος εξαπάτησης, ιδίως στα αρσενικά, τα οποία χαρακτηρίζονται συνήθως από έντονη σεξουαλική επιθυμία. Μια απατεωνιά αυτού του είδους γίνεται από τις πυγολαμπίδες, οι οποίες χρησιμοποιούν τον φυλετικό μιμητισμό ως μέθοδο θήρευσης. Πιο συγκεκριμένα, η θηλυκή πυγολαμπίδα ενός είδους αποκρίνεται με προθυμία στο ερωτικό κάλεσμα του αρσενικού ενός άλλου είδους, εκπέμποντας όχι το φωτεινό σήμα που αντιστοιχεί στο δικό της είδος αλλά εκείνο που αντιστοιχεί στο δικό του. Έτσι, το αρσενικό προσελκύεται ανυπόμονα προς το μέρος της, προσδοκώντας ότι θα επιδοθούν σε αχαλίνωτο σεξ αλλά εκείνη το κατασπαράζει αλύπητα.
Σχεδόν όλα τα αλογάκια της Παναγίας είναι δεινοί θηρευτές διότι καμουφλάρονται και μεταμφιέζονται σε λουλούδια ή άνθη, παραμονεύοντας για τη λεία τους. Όταν τα ανυποψίαστα έντομα πλησιάζουν, τα διαμελίζουν με τα μπροστινά τους πόδια. Κάποια αλογάκια της Παναγίας έχουν προχωρήσει τόσο πολύ την τέχνη της παραπλάνησης που μοιάζουν με ορχιδέες ή με πέταλα, καταφέρνοντας να προσελκύσουν στις δαγκάνες τους περισσότερα έντομα ακόμη και από τα άνθη που μιμούνται. Μάλιστα, ως γνωστόν το θηλυκό αλογάκι της Παναγίας, όταν προσελκύσει το αρσενικό προς σύζευξη, το κατασπαράζει κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος, διότι έτσι λαμβάνει πολύτιμες θρεπτικές ουσίες για την ανάπτυξη των απογόνων. Με ανάλογο τρόπο συμπεριφέρονται στα αρσενικά και πολλά είδη αραχνών.
Κάποια είδη ορχιδέας προσελκύουν αρσενικούς επικονιαστές με φερομόνες ερωτικής έλξης, μιμούμενες τα θηλυκά έντομα. Και η εξαπάτηση δε σταματά εκεί, διαθέτουν σχήμα, χρωματισμούς και τρίχες που μοιάζουν με θηλυκά έντομα και όταν το αρσενικό επικάθεται στο χείλος του λουλουδιού διεγείρεται σεξουαλικά και επιτελείται η διαδικασία της ψευδοσυνουσίας με τα άνθη της ορχιδέας. Με τον τρόπο αυτό προσκολλάται η γύρη στο κεφάλι ή στην κοιλιά του εντόμου, το οποίο διατηρείται σε κατάσταση διαρκούς διέγερσης πιστεύοντας ότι πάει από το ένα «θηλυκό» στο άλλο, επικονιάζοντας έτσι ολοένα περισσότερα άνθη.
Κάποια μικρόσωμα αρσενικά ψάρια προχωράνε ακόμη πιο πέρα το θέμα της εξαπάτησης. Μιμούνται τα θηλυκά για να ζευγαρώνουν με πιο μεγαλόσωμα αρσενικά του ίδιου είδους, τα οποία έχουν την εντύπωση ότι συνευρίσκονται με θηλυκά!
Ο κατάλογος των ειδών που εξαπατούν συνεχίζεται και είναι ατελείωτος. Φαίνεται ότι η τέχνη της εξαπάτησης, με θύτες και θύματα, περιλαμβάνεται στο σχέδιο της φύσης, αφού όλα τα είδη επινοούν τεχνάσματα για να ξεγελούν άλλα άτομα του ίδιου ή διαφορετικού είδους, προκειμένου να πετυχαίνουν τον στόχο τους. Τα καινοφανή τεχνάσματα δύσκολα βρίσκουν αμυντικά μέσα και είναι πιο αποτελεσματικά. Έτσι, κάθε απατεώνας προσπαθεί να βρει πιο εκλεπτυσμένα μέσα εξαπάτησης και έξυπνους μηχανισμούς ώστε να αντιμετωπίσει τους αντιθηρευτικούς μηχανισμούς της λείας. Από την άλλη πλευρά τα θύματα προσπαθούν να βελτιώσουν τις νοητικές ικανότητές τους ώστε να ανιχνεύουν γρήγορα τις απάτες και να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις του αγώνα για επιβίωση.
Στην ανθρώπινη κοινωνία πολλοί είναι αυτοί που μετέρχονται μέσα εξαπάτησης παρουσιάζοντας αναληθή γεγονότα ως αληθή και αποκρύπτοντας τα αληθινά κίνητρά τους ώστε να μπορούν να επηρεάζουν τη βούληση των θυμάτων και να συναινούν στα απόκρυφα σχέδιά τους. Συνήθως πρόκειται για απατεώνες του έρωτα, με ένα πολυσύνθετο ρεπερτόριο απατηλών συμπεριφορών, με σκοπό το σεξ ή το χρήμα.
Οι πιο γνωστοί απατεώνες του έρωτα είναι οι ναρκισσιστές, οι οποίοι πιστεύουν ότι όλα τους ανήκουν, όλα είναι φτιαγμένα για την ικανοποίησή τους και έχουν εκλογικεύσει ως σωστό καθετί που κάνουν. Η λεκτική αποπλάνηση είναι το βασικό τους όπλο, στέλνουν μηνύματα αγάπης, ωραίους στίχους, δημιουργούν ενθουσιασμό στο θύμα και συσκοτίζουν την κρίση του. Όμως ο νάρκισσος αντιλαμβάνεται το σεξ ως μια δραστηριότητα χειραγώγησης και ελέγχου του ερωτικού συντρόφου του. Γρήγορα βαριέται και αναζητά νέες σεξουαλικές κατακτήσεις για να νιώσει υπεροχή, δύναμη και εξουσία, αφήνοντας πίσω του συντρίμμια. Όλοι συναντάμε στη ζωή μας τουλάχιστον έναν ναρκισσιστή, που απομυζά την ενέργειά μας. Ωστόσο, συγκαταλέγονται στα άτομα που πάσχουν από διαταραχή προσωπικότητας και δεν έχει νόημα να κρατήσει κανείς κακία σε ένα τέτοιο άτομο, μιας και το ίδιο υποφέρει από συναισθηματική ασιτία, εσωτερική αναταραχή και ψυχική οδύνη.
Ωστόσο, υπάρχουν άτομα που εξαπατούν στυγνά τους άλλους, συνήθως μέσω του έρωτα, με μόνο σκοπό να δρέψουν κάποιο ισχυρό όφελος. Είναι εύκολο να αναγνωρίζει κανείς τις κραυγαλέες απάτες αλλά δύσκολο να διακρίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα τη συμπεριφορά ενός έντιμου ανθρώπου από εκείνη ενός απατεώνα με ταλέντο στην υποκριτική.
Το μεγαλύτερο ποσοστό απατεώνων είναι άντρες, οι οποίοι εκφράζουν εμφαντικά συναισθήματα έρωτα και πάθους, προσποιούνται στοργή και ενδιαφέρον για μια γυναίκα με κύριο κίνητρο την ικανοποίηση των σεξουαλικών ορμών τους (κατά κύριο λόγο παντρεμένοι άντρες) ή την απόσπαση χρημάτων. Πιθανά θύματα νεαρές κοπέλες που δεν ξέρουν να προφυλάσσονται, γυναίκες με χαμηλή αυτοπεποίθηση όλων των ηλικιών, με εύθραυστη προσωπικότητα και έντονο το συναίσθημα της μοναξιάς και της αβοηθησίας, γυναίκες που επιθυμούν τον γάμο και εκθειάζουν όποιον τον υπόσχεται ή που αναζητούν τις ανέσεις και τα χρήματα. Οι ιστορίες αυτού του είδους λήγουν απότομα, με τον θύτη να εξαφανίζεται μόλις πάρει αυτό που θέλει ή όταν κορεστεί η επιθυμία του.
Για τις γυναίκες απατεώνισσες ο κύριος σκοπός είναι η απόσπαση χρημάτων ή η λήψη ακριβών δώρων. Για να επιτευχθεί ο στόχος τους χρησιμοποιούν τη σεξουαλική πρόκληση, τη σαγήνη, τη λαγνεία και τις υποσχέσεις. Συνήθως είναι κατά πολύ νεότερες από το θύμα, το οποίο τις συντηρεί, μπορεί τους γράψει σπίτια και επιχειρήσεις ή να πάρουν ακόμη περισσότερα από έναν σύντομο, αλλά καταστροφικό για το θύμα, γάμο!
Όπως καταλαβαίνεις, απατεώνες θα συναντάς πάντα στον δρόμο σου. Για να προφυλαχτείς από αυτούς, θα πρέπει να εντοπίσεις την αχίλλειο πτέρνα σου, την οποία πολύ εύκολα αντιλαμβάνονται οι θύτες. Όταν κατανοήσεις το ευάλωτο σημείο σου, πρέπει να βρεις τρόπο να το θεραπεύσεις. Έτσι, θα αποκτήσεις αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, τόση όση χρειάζεται για να επιτρέπεις να μπαίνουν στη ζωή σου μόνο υποστηρικτικοί και αληθινοί άνθρωποι, όχι κίβδηλοι και απατεώνες. Καλό είναι να συμβουλεύεσαι την οικογένειά σου ή καλούς φίλους που εμπιστεύεσαι τη γνώμη τους, οι οποίοι ίσως δουν κάτι που εσύ δεν βλέπεις. Χρειάζεται να μάθεις να μην εντυπωσιάζεσαι από τα λόγια αλλά να κρίνεις τους νεοεισερχόμενους στη ζωή σου από τις πράξεις τους. Να μάθεις να ευχαριστιέσαι με όσα έχεις χωρίς να αναζητάς όλο και περισσότερα. Να μένεις μόνος, να περνάς χρόνο με τον υπέροχο εαυτό σου, να απολαμβάνεις και να βιώνεις με πληρότητα την καθημερινότητά σου. Τότε δεν θα υπάρχει λόγος να ταιριάξεις εσύ κάπως στη ζωή ενός άλλου αλλά αυτός ο άλλος που θα εμφανιστεί, θα πορευτεί δίπλα στη δική σου ζωή για να γίνει πιο μεστή και δημιουργική, αναπτύσσοντας έναν συναισθηματικό δεσμό ισχυρό και ανθεκτικό στον χρόνο.
Όμως, πάντα να θυμάσαι, ότι όλοι μας, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις φάσεις της ζωής μας, περνάμε και από τους δύο ρόλους, άλλοτε γινόμαστε θύματα και άλλοτε απατεώνες για κάποιους, ακόμη και άθελά μας!
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
