H βία και η κακοποίηση σήμερα: δεδομένα και ψυχολογικό προφίλ δραστών
Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου *
Όλο και πιο συχνά πλέον έρχονται στην επικαιρότητα φαινόμενα βίας και κακοποίησης. Τα συναντάμε στην οικογένεια με τις διάφορες μορφές συναισθηματικής, σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης, στο σχολείο με περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, αλλά και με τα φαινόμενα της πορνογραφίας και της εμπορίας ανθρώπων. Όλες με πολύ σοβαρές ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι κοινωνικές επιπτώσεις αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο, αφού έχει φανεί ότι μπορεί να προκληθούν ποικίλες ψυχολογικές διαταραχές, όπως κατάχρηση ουσιών, κατάθλιψη και αυτοκτονική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF, 1 εκατομμύριο παιδιά πωλούνται ετησίως στην Ασία με σκοπό την πορνεία. Η παιδική πορνογραφία, επίσης, μια πρόσφατη μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης, βρίσκεται σε ιδιαίτερη έξαρση. Υπό την επήρεια ουσιών ή με τη χρήση βίας, ανήλικα αγόρια και κορίτσια υποχρεούνται να συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις παρά τη θέληση τους. Παράλληλα, η εμπορία και η εκμετάλλευση ανθρώπων βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου δικτύου εγκλήματος. Κάθε χρόνο περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι γίνονται θύματα εμπορίας παγκοσμίως, ενώ η πλειοψηφία των θυμάτων είναι γυναίκες και παιδιά.
Πρόσφατες έρευνες έχουν ρίξει περισσότερο φως στη διερεύνηση της αλυσίδας των γεγονότων εκείνων που οδηγούν στην κακοποίηση. Πεποιθήσεις, σκέψεις και μύθοι σχετικά με τους ρόλους των φύλων, πολιτισμικοί παράγοντες, βιολογικές συνιστώσες και παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπικότητα του ατόμου, φαίνεται να συνεισφέρουν, με διαφορετική σε κάθε περίσταση βαρύτητα, στην ανάπτυξη του φαινομένου της κακοποίησης.
Ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων με σεξουαλική παραπτωματικότητα παρουσιάζει υψηλά επίπεδα επιθετικότητας και παρορμητικότητας, ενώ συγχρόνως πληροί τα κριτήρια για κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Για να διερευνηθεί το προφίλ της προσωπικότητας των ατόμων αυτών, μελετήθηκαν 59 άνδρες που είχαν καταδικαστεί για βιασμό και 37 άνδρες που είχαν καταδικαστεί για κακοποίηση παιδιού. Σαν δείγμα ελέγχου χρησιμοποιήθηκαν 25 υγιείς άνδρες. Μετά από χρήση διάφορων ψυχομετρικών εργαλείων, διαπιστώθηκε ότι η τάση για αναζήτηση νέων εμπειριών, η παρορμητικότητα (να πράττω χωρίς να σκέφτομαι) και η έλλειψη ενσυναίσθησης (να μπαίνω στη θέση του άλλου για να καταλάβω πως αισθάνεται) αποτελούν κοινά στοιχεία των δυο ομάδων όπου ανήκουν οι σεξουαλικοί δράστες. Επιπλέον, μέσα από την έρευνα φάνηκε ότι η έλλειψη στενών διαπροσωπικών σχέσεων στους βιαστές και ο κίνδυνος αυτοκτονικής συμπεριφοράς στους παιδόφιλους φαίνονται να σχετίζονται με την αντίστοιχη επιθετική συμπεριφορά που παρουσιάζουν τα άτομα αυτά. Τα ανδρογόνα, επίσης, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη σεξουαλική επιθετική συμπεριφορά. Βρέθηκε ότι τα επίπεδα ανδρογόνων και επιθετικότητας ήταν σημαντικά αυξημένα στην ομάδα των σεξουαλικών δραστών σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Ειδικότερα τα επίπεδα τεστοστερόνης ήταν σημαντικά αυξημένα στα άτομα που καταδικάστηκαν για βιασμό.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ακριβής έκταση του φαινομένου του βιασμού είναι άγνωστη. Τα επίσημα στοιχεία τείνουν να μη παρουσιάζουν όλη τη διάσταση, αφού ελάχιστα θύματα του βιασμού αναφέρουν το γεγονός. Ο φόβος της εκδίκησης, η έλλειψη οικονομικών μέσων, η συναισθηματική εξάρτηση και η έλλειψη ειδικών κέντρων αποτελούν τις κύριες αιτίες μη αναφοράς των περιστατικών βιασμού.
* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών- εφήβων- ενηλίκων, και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας
: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr
Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε δεύτερη Δευτέρα στο Lesvosnews.net
